ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ Η ΛΕΞΗ ΑΜΦΙΚΤΥΟΝΙΑ
Αμφικτιονία ήταν η ένωση αρχαίων ελληνικών πόλεων-κρατών με κέντρο κάποιο ιερό. Ετυμολογικά, ο όρος Αμφικτιονία προέρχεται από τη λέξη Αμφικτύονας, που σημαίνει «αυτός που κατοικεί τριγύρω, ο γείτονας». Αυτή, με τη σειρά της, προέρχεται από το πρόθεμα «αμφί-» και τη λέξη «κτοίνα», που σημαίνει οικισμός. Συνεπώς, η Αμφικτιονία δηλώνει τη συνένωση γειτονικών φυλετικών ομάδων. Ο θεσμός της Αμφικτιονίας είναι πιθανότατα πιο αρχαίος και από την εμφάνιση της πόλης-κράτους, επειδή αντιπρόσωποί της ήταν φυλετικές ομάδες και όχι κράτη. Αρχικά είχε μόνο θρησκευτικό χαρακτήρα, αλλά με το πέρασμα του χρόνου εξελίχθηκε σε πολιτική ένωση. Στον ελλαδικό χώρο υπήρχαν πολλές τέτοιες ενώσεις, όπως π.χ. η Αμφικτιονία του Ποσειδώνα στην Καλαυρία (σημερινό Πόρο), η Αμφικτιονία του Απόλλωνα στη Δήλο κ.α.ΠΟΤΕ ΠΕΡΙΠΟΥ ΙΔΡΥΘΗΚΕ
Ήδη από τον 7ο αιώνα π.Χ. υπήρχε μία Αμφικτιονία των φυλών της κεντρικής Ελλάδας και της Θεσσαλίας, που είχαν αρχικά και τη μεγαλύτερη επιρροή στο συνέδριο. Η Αμφικτιονία είχε ως έδρα της το ιερό της Δήμητρας στην Ανθήλη, κοντά στις Θερμοπύλες. Στην Αμφικτιονία αυτή προσχώρησαν και οι Δελφοί. Με τον καιρό απέκτησε μεγάλες αρμοδιότητες στη διοίκηση του ιερού του Απόλλωνα, στους Δελφούς και ταυτόχρονα ισχυρές πολιτικές δυνάμεις.ΔΕΛΦΙΚΗ ΑΜΦΙΚΤIΟΝΙΑ
Η Δελφική Αμφικτιονία ήταν μια ομοσπονδία 12 φυλών της Στερεάς Ελλάδας και της Θεσσαλίας, που αποτελούσε αρχικά θρησκευτική ένωση, ενώ αργότερα απέκτησε και πολιτική σημασία. Το Αμφικτιονικό Συνέδριο λάμβανε χώρα δύο φορές το χρόνο και κάθε φυλή είχε δύο ψήφους. Η δύναμη που απέκτησε ήταν τέτοια που πρωταγωνίστησε στην περιοχή έως τουλάχιστον τον 4ο αιώνα π.Χ. Αποτέλεσε, κατά κάποιο τρόπο, μια μικρογραφία της Κοινωνίας των Εθνών και του σημερινού ΟΗΕ.ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ
Τη διοίκηση της Αμφικτιονίας ασκούσε το Αμφικτιονικό Συνέδριο, καθώς και η Αμφικτιονική Εκκλησία. Στο Αμφικτιονικό Συνέδριο της Κεντρικής Ελλάδας συμμετείχαν 12 ελληνικές φυλές που προέρχονταν από τη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα: Οι Θεσσαλοί, οι Βοιωτοί (με κυρίαρχη τη Θήβα), οι Δωριείς (με κυρίαρχη τη Σπάρτη), οι Ίωνες (με κυρίαρχη την Αθήνα), οι Περραιβοί, οι Μάγνητες, οι Λοκροί, οι Οιταίοι, οι Αχαιοί, οι Φωκείς, οι Δόλοπες και οι Μαλλιείς. Αυτοί ήταν και τα μόνιμα μέλη του Συνεδρίου. Κάθε μια από αυτές τις 12 φυλές είχε δύο ψήφους. Στο Συνέδριο εκπροσωπούνταν ακόμα οι Αιτωλείς, οι Ακαρνάνες, οι Αρκάδες, οι Ηλείοι, οι Τριφύλλιοι κι η μικρή φυλή των Δρυόπων, χωρίς όμως δικαίωμα ψήφου. Κάθε φυλή έστελνε 2 αντιπροσώπους σε κάθε συνέδριο. Από αυτούς, ο ένας λεγόταν Πυλαγόρας ή Αγορατρός, που εκλεγόταν κάθε χρόνο και βασικός του ρόλος ήταν η προάσπιση των συμφερόντων της πόλης του και η συζήτηση των προς ψήφιση αιτημάτων. Ο άλλος ονομαζόταν Ιερομνήμων, που συμμετείχε στο συμβούλιο της διοίκησης, ήταν αυτός που ψήφιζε, και ήταν υπεύθυνος για όλα τα θέματα του ιερού. Για τους μεν Λοκρούς μία ψήφος ανήκε στους Οζολούς και μία στους Οπούντιους. Μετά τον Γ' Ιερό πόλεμο και την ήττα των Φωκέων, τις ψήφους τους απέκτησαν οι Μακεδόνες.Το Συνέδριο το συγκροτούσαν οι Ιερομνήμονες, δηλαδή τα 24 μόνιμα μέλη, που εκλέγονταν με κλήρωση από τις 12 φυλές της Αμφικτιονίας (δύο ψήφοι για κάθε φυλή), οι Πυλαγόρες, ένας Γραμματέας (που εκλεγόταν) και ένας Ιεροκήρυκας.
Τέλος, η Αμφικτιονική εκκλησία αποτελείτο από τους Ιερομνήμονες, τους Πυλαγόρες και όσους βρίσκονταν για οποιοδήποτε λόγο στο ιερό την εποχή που λάμβανε χώρα η συνάντηση. Ήταν επιφορτισμένη μόνο με την έκδοση ψηφισμάτων και ουσιαστικά δε διέθετε σημαντική δύναμη.
ΤΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΕΙΧΕ
Αρχικά, το Συνέδριο ήταν επιφορτισμένο πιο πολύ με την επιτήρηση του ιερού της Δήμητρας, στην Ανθήλη, που μάλιστα λεγόταν Αμφικτυονίς. Στην περιοχή υπήρχε και ιερό του Αμφικτύονα. Οι συνάξεις ονομάζονταν Πυλαίες («Πυλαία εαρινή» και «Πυλαία οπωρινή» αντίστοιχα), από το Πύλες (Θερμοπύλες). Στη συνέχεια, μετά τον Α' Ιερό πόλεμο (590 π.Χ.), όταν οι Αμφικτύονες άρχισαν να συνέρχονται και στους Δελφούς, ανέλαβαν και την εποπτεία του ιερού του Απόλλωνα, μέχρι που έγινε το κύριο έργο τους. Αργότερα, ανέλαβαν και τη διοργάνωση των Πυθίων. Η Δελφική Αμφικτιονία είχε τον έλεγχο της περιουσίας και λειτουργίας του ιερού, αφού όριζε τους ιερείς και τους άλλους αξιωματούχους, εκλέγοντάς τους πάντα από κατοίκους των Δελφών. Την άνοιξη συνεδρίαζαν στους Δελφούς, στο ιερό του Απόλλωνα και το φθινόπωρο στη μαλιακή πόλη Ανθήλη, κοντά στις Θερμοπύλες, στο ιερό της Δήμητρας. Από τον 4ο αιώνα π.Χ., το συνέδριο των Αμφικτυόνων στεγαζόταν σε ειδικό κτίριο δυτικά του ιερού, την Πυλαία.
Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΣ ΙΣΧΥΣ
Η δημιουργία της Αμφικτιονίας σε μια εποχή όπου ακόμα τόσο η Αθήνα, όσο και η Σπάρτη ή η Θήβα δεν είχαν αποκτήσει τη δύναμη που απέκτησαν αργότερα, είχε σαν αποτέλεσμα φυλές με ελάχιστη δύναμη, όπως οι Μαλλιείς ή οι Περραιβοί, να έχουν τις ίδιες δυνατότητες και την ίδια αξία με τις ισχυρές δυνάμεις μέσα στο συμβουλίου. Ακόμα και όταν οι Θεσσαλοί κατέλαβαν τους γειτονικούς τους λαούς Περραιβούς, Μαλλιείς, Μαγνήτες, Δόλοπες και Αχαιούς, αυτοί μπορούσαν να συμμετέχουν ως ίσοι με τους Θεσσαλούς και με καθαρό το δικαίωμα ψήφου. Αυτό τελικά, καθώς και η αίγλη του μαντείου των Δελφών, έδωσε τεράστια δύναμη στο συνέδριο, ιδίως την εποχή πριν και μετά τους Περσικούς Πολέμους. Όμως, με την είσοδο των Μακεδόνων και αργότερα την αύξηση της επιρροής των Αιτωλών (οι Οζολοί Λοκροί προσχώρησαν στην ισχυρή Αιτωλική Συμπολιτεία) και των Ρωμαίων, καθώς και οι διάφορες συμμαχίες και αντιπαλότητες μεταξύ των πόλεων, δεν άφησαν ανεπηρέαστη την Ομοσπονδία. Τις πιο πολλές φορές το συνέδριο γινόταν χωρίς ανταγωνισμούς για την επικυριαρχία του ιερού και της Αμφικτιονίας. Όμως, τον 6ο αιώνα π.Χ. επικρατούσαν οι Θεσσαλοί, κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ., οι Σπαρτιάτες και μετά το 371 π.Χ. οι Βοιωτοί. Αργότερα (μετά το 346 π.Χ.) ο Φίλιππος, οι Αιτωλοί τον 3ο αιώνα π.Χ. και από το 168 π.Χ. οι Ρωμαίοι.
ΟΙ ΙΕΡΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ
Το 590 π.Χ., οι Αμφικτύονες αποφασίζουν να τιμωρήσουν τους κατοίκους της Κρίσσας, που εκμεταλλεύονταν τους προσκυνητές και τους επίσημους απεσταλμένους των πόλεων στους Δελφούς, που έφταναν από το λιμάνι της Κίρρας, επιβάλλοντάς τους φορολογία. Η Αμφικτιονία μαζεύει στρατό και διαλύει τις δύο πόλεις (Α' Ιερός πόλεμος), απαγορεύοντας κάθε δραστηριότητα στην Κίρρα και το Κρισσαίο Πεδίο.
Το 458 π.Χ., οι Φωκείς καταλαμβάνουν τους Δελφούς και οι Σπαρτιάτες τους διώχνουν (Β' Ιερός Πόλεμος). Οι Φωκείς με τη βοήθεια των Αθηναίων καταλαμβάνουν ξανά τους Δελφούς μέχρι το 421 π.Χ., που τα ιερό ξαναβρίσκει την αυτοδυναμία του.
Το 356 π.Χ., η Αμφικτιονία επιβάλλει πρόστιμο στους Φωκείς γιατί καλλιέργησαν εκτάσεις που ανήκαν στο ιερό (Γ' Ιερός πόλεμος). Αθηναίοι και Λακεδαιμόνιοι συμμαχούν υπέρ των Φωκέων, φοβούμενοι την ανάμιξη του Φιλίππου Β' της Μακεδονίας στις υποθέσεις της Νότιας Ελλάδας. Οι Φωκείς καταλαμβάνουν τους Δελφούς με αρχηγό τον Φιλόμηλο. Όμως ο Φίλιππος, το 346 π.Χ., επεμβαίνει και απελευθερώνει τους Δελφούς. Το Συμβούλιο τιμωρεί σκληρά τους Φωκείς, οι πόλεις τους καταστρέφονται, υποχρεώνονται σε μεγάλη αποζημίωση για τις ζημιές που προκάλεσαν στους Δελφούς και χάνουν τις ψήφους τους στο Συμβούλιο. Αυτές δίνονται στον Φίλιππο και τους Μακεδόνες.
Με την εξάλειψη του φόβου για τους Φωκείς, οι κάτοικοι της Άμφισσας αρχίζουν να καλλιεργούν εκτάσεις στο Κρισσαίο πεδίο και να δημιουργούν κτίρια στην πόλη της Κίρρας. Υποστηρίζοντας τους συμμάχους τους Θηβαίους στο Αμφικτιονικό Συνέδριο και παρασυρόμενοι από αυτούς προσπαθούν να κατηγορήσουν τους Αθηναίους για ιεροσυλία. Ο πυλαγόρας της Αθήνας, όμως, ρήτορας Αισχίνης κατάφερε να αντιστρέψει τις κατηγορίες και να τους καταγγείλει για καταπάτηση της γης του Απόλλωνα και της απαγορευμένης Κίρρας. Ο Φίλιππος αναλαμβάνει το 339 π.Χ. να τιμωρήσει τους κατοίκους της Άμφισσας εκ μέρους της Αμφικτιονίας (Δ' Ιερός Πόλεμος) και η Άμφισσα καταστρέφεται.
Κατά τα Ρωμαϊκά χρόνια, η πανελλήνια ακτινοβολία του θεσμού της Αμφικτιονίας μειώθηκε και αργότερα ο αυτοκράτορας Αδριανός ίδρυσε νέα οργάνωση ενότητας των Ελλήνων, το Πανελλήνιο.
ΕΙΧΕ ΤΗΝ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ
Η Δελφική Αμφικτιονία αποτέλεσε την πιο σημαντική Αμφικτιονία της αρχαίας Ελλάδας. Σε αυτή αντιπροσωπεύονταν σχεδόν όλα τα ελληνικά φύλα και η πολιτική δύναμη που απέκτησε ήταν τεράστια. Συχνά προσομοιάζεται με την Κοινωνία των Εθνών και τον ΟΗΕ.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους - Βιβλίο Δεύτερο Πρωτοϊστορικοί Χρόνοι».Βασίλειος Χ. Πετράκος «Δελφοί».
Πέτρος Καλονάρος «Ιστορία της Πόλεως Αμφίσσης».
