Ο περίφημος “Φιλόσοφος” που
φιλοξενείται στο Εθνικὸ Αρχαιολογικό Μουσείο. Πρόκειται για τα
κατάλοιπα ενός χάλκινου ανδριάντα, περίπου φυσικού μεγέθους, που βρέθηκε
στο ναυάγιο των Αντικυθήρων…
Από τον ανδριάντα, που
χρονολογείται περί το 240 π.Χ., έχουν σωθεί η κεφαλή, τα χέρια, τα πόδια
και τμήμα του ενδύματός του. Αποδιδόταν ένας άνδρας ώριμης ηλικίας,
όρθιος, με τα δύο πόδια σταθερά στο έδαφος, ντυμένος με μακρύ ιμάτιο.
Στο αριστερό χέρι κρατούσε ραβδί, ενώ το δεξί ήταν λυγισμένο και
προτεταμένο σε μια χειρονομία που χαρακτηρίζει τα αγάλματα ρητόρων –
εκεί βασίζεται και η ερμηνεία του ως “φιλοσόφου”.
Πρόκειται για μια πραγματικά
υποβλητική μορφή, που όμως δεν αποδίδεται ιδεαλιστικά με τα
χαρακτηριστικά του εξευγενισμένου πνευματικού ανθρώπου, αλλά ως άνθρωπος
“του κόσμου”, με αδρό πρόσωπο και ιδιαίτερα έξυπνο βλέμμα.
Όσον αφορά τις τεχνικές
λεπτομέρειες της κατασκευής του αγάλματος, όπως αναφέρει η σύντομη
παρουσίαση στην ιστοσελίδα του Μουσείου, “η κεφαλή, παρόλη τη διάβρωση
της επιφάνειας, σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση. Ίχνη «ραφών» στη βάση
του λαιμού, μπροστά και αριστερά, επιβεβαιώνουν ότι είχε χυτευθεί
χωριστά από το σώμα. Ένθετα ήταν τα μάτια. Εξωτερικά έφεραν περίγραμμα
από λεπτή μετάλλινη ταινία, ενώ οι βολβοί ήταν από λευκή άλλοτε,
υποκίτρινη σήμερα, ύλη, ίσως αλάβαστρο. Με τον ίδιο τρόπο, με αλάβαστρο
δηλαδή και μετάλλινο περίγραμμα, ήταν κατασκευασμένες και οι ίριδες.
Αντίθετα τα χείλη, που ήταν από κοκκινόχρωμο κράμα καθαρότερου χαλκού,
φαίνεται να έχουν χυτευθεί μαζί με το πρόσωπο. Το παχύ μουστάκι και οι
λεπτές χαράξεις στο γένι έγιναν με πολύ λεπτό καλέμι. Τρία ορθογώνια
«μπαλώματα» στην περιοχή των μαλλιών και του λαιμού οφείλονται σε
επισκευές μετά τη χύτευση.
Ποιός ήταν όμως ο φιλόσοφος
που αποδίδει αυτός ο υπέροχος ανδριάντας; Υπάρχει η άποψη ότι
εικονίζεται ο Αντισθένης, Κυνικός φιλόσοφος, μαθητής του Γοργία και του
Σωκράτη. Σύμφωνα όμως με την επικρατέστερη ερμηνεία, όπως την αναφέρει
και ο Ν. Καλτσάς στο βιβλίο του για τα Γλυπτά του Εθνικού Αρχαιολογικού
Μουσείου, ο ανδριάντας απέδιδε τον Κυνικό φιλόσοφο Βίωνα τον
Βορυσθενίτη. που καταγόταν από την περιοχή της σύγχρονης νοτιοδυτικής
Ουκρανίας, αλλά έζησε και έδρασε κυρίως στην Αθήνα τον 4ο ή 3ο αιώνα
π.Χ. Βορυσθένης ονομαζόταν ο ποταμός Δνείπερος στην αρχαιότητα και η
Βορυσθένη ή Ολβία πόλις, η γενέτειρα του Βίωνα, ήταν αρχαία ελληνική
πόλη στη ΒΔ γωνία του Εύξεινου Πόντου.
Σύμφωνα με τα γραφόμενα του
Στράβωνα και του Διογένη Λαέρτιου, ο Βίωνας είχε πολύ ενδιαφέρουσα
ιστορία ζωής. Ο πατέρας του ήταν απελεύθερος, έμπορος παστών ψαριών και
λαθρέμπορος και η μητέρα του, η Ολυμπία, πόρνη από τη Λακεδαίμονα. Λόγω
κάποιας παρανομίας του πατέρα του, όλα τα μέλη της οικογένειας
πουλήθηκαν σκλάβοι. Ο Βίων, που ήταν νεαρός και όμορφος, κατέληξε στον
οίκο ενός ρήτορα που πεθαίνοντας του κληροδότησε όλη την περιουσία του.
Μετά το γεγονός αυτό, ο Βίων έκαψε ολόκληρη τη βιβλιοθήκη του ευεργέτη
του, ήρθε στην Αθήνα και ασχολήθηκε συστηματικά με τη φιλοσοφία…
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΛΙΑΤΣΙΚΑ γιὰ τὸ www.lifo.gr