Ηλίθιος είναι αυτός που τον χαρακτηρίζει η έλλειψη εξυπνάδας, ο ανόητος, αλλά ηλίθιο είναι και αυτό που προέρχεται από κάποιον που μπορεί να χαρακτηριστεί έτσι. Επίσης ηλίθιος αποκαλείται στην ψυχιατρική ο ασθενής που το διακρίνει μειωμένη διανοητική ικανότητα.
Η λέξη απαντάται στα πρώιμα ελληνικά κείμενα (6 ος π.Χ. αιώνας) και έχει αρχική σημασία μάταιος, άσκοπος, ανωφελής. Αργότερα αποκτά επί προσώπων τη σημασία του αναίσθητου, του ανόητου, του μωρού. Πιστεύεται πως προέρχεται από το αρχαίο επίθετο ἠλεός (πεπλανημένος, άφρων, μωρός). Ο Μπαμπινιώτης εικάζει σχέση με το θέμα της λέξης αλήτης (από το ρήμα ἀλῶμαι, δηλαδή περιπλανώμαι).
Η λέξη ηλίθιος συγγενεύει με τις λέξεις ηλιθιότητα, ηλιθιώδης, πανηλίθιος, το επίρρημα ηλιθιωδώς. Χαρακτηριστική είναι η χρήση στις φράσεις «το άκρον άωτον της ηλιθιότητας» και«μνημειώδης ηλιθιότητα» (ειρωνικά).
========================================
Η λέξη απαντάται στα πρώιμα ελληνικά κείμενα (6 ος π.Χ. αιώνας) και έχει αρχική σημασία μάταιος, άσκοπος, ανωφελής. Αργότερα αποκτά επί προσώπων τη σημασία του αναίσθητου, του ανόητου, του μωρού. Πιστεύεται πως προέρχεται από το αρχαίο επίθετο ἠλεός (πεπλανημένος, άφρων, μωρός). Ο Μπαμπινιώτης εικάζει σχέση με το θέμα της λέξης αλήτης (από το ρήμα ἀλῶμαι, δηλαδή περιπλανώμαι).
Η λέξη ηλίθιος συγγενεύει με τις λέξεις ηλιθιότητα, ηλιθιώδης, πανηλίθιος, το επίρρημα ηλιθιωδώς. Χαρακτηριστική είναι η χρήση στις φράσεις «το άκρον άωτον της ηλιθιότητας» και«μνημειώδης ηλιθιότητα» (ειρωνικά).
========================================
Η ημέρα (ή απλούστερα μέρα) είναι ο χρόνος που
χρειάζεται η Γη για να περιστραφεί γύρω από τον εαυτό της, κάτι παραπάνω
από 24 ώρες. Ακόμα δηλώνει το διάστημα που μας φωτίζει ο Ήλιος, το
αντίθετο της νύχτας.
Ετυμολογείται από την Ινδοευρωπαϊκή ρίζα * amer- ή *amor=ημέρα, που συνδέεται με το Αρμενικό awr.
Στον Όμηρο απαντάται η γνωστή φράση νόστιμον ἦμαρ (δηλαδή η γλυκιά ημέρα της επιστρ ο φής), όπου νόστος = επιστροφή και ἦ μαρ (τοῦ ἤματος) = η ημέρα- δωρικός τύπος ἆμαρ, τοῦ ἄματος, με ψιλή, σε αντίθεση με τον ιωνικό – αττικό τύπο που δασύνεται. Σημειώνουμε ότι η έκφραση αυτή μας έδωσε και τη λέξη νόστιμος με την σημερινή σημασία.
Εκτός από το ἦμα, στον Όμηρο (Οδύσσεια ξ, 93) βρίσκουμε επίσης τη λέξη ημέρα, με τη σύγχρονη σημασία «ὅσσαι γὰρ νύκτες τε καὶ ἡμέραι ἐκ Διός εἰσιν» (Τὶκάθε μέρα καὶνυχτιὰποὺμᾶς χαρίζει ὁ Δίας- μετάφραση Ἀργύρη Ἐφταλιώτη).
Αξιοσημείωτο είναι πως στην Αγγλική οι σχετικές παράγωγες και σύνθετες λέξεις προέρχονται από την λέξη day. Υπάρχουν όμως και ελληνογενείς λέξεις, όπως ephemera που αρχικά είχε ιατρική σημασία (πυρετός μιας ημέρας, 14ος αιώνας), αλλά αργότερα επεκτάθηκε και στα πλάσματα της μιας ημέρας (άνθη και πεταλούδες, 17ος αιώνας).
Στη νέα ελληνική συναντάμε πλήθος σύνθετα και παράγωγα ημερομίσθιο, ημερόβιος, ημεροδείκτης, μεροκάματο, μεροδούλι, ημεραλωπία (αρρώστια), ημερονύκτιο, μερόνυκτο, ημεροσκόπος, ημερολόγιο και ημερολογιακός, ημερομηνία, το τοπωνύμιο Ημεροβίγλι και άλλα.
Ακόμη, πολλές είναι οι σχετικές με τη μέρα εκφράσεις: κι αύριο μέρα είναι, κάνω τη νύχτα μέρα, καλή σου μέρα, καλημέρα, βλέπω το φως της μέρας, η καλή μέρα από το πρωί φαίνεται, χρονιάρες μέρες, αυγά ημέρας, έργα και ημέρες, μέρα μεσημέρι και πολλές ακόμα.
ασπρη λέξη
Ετυμολογείται από την Ινδοευρωπαϊκή ρίζα * amer- ή *amor=ημέρα, που συνδέεται με το Αρμενικό awr.
Στον Όμηρο απαντάται η γνωστή φράση νόστιμον ἦμαρ (δηλαδή η γλυκιά ημέρα της επιστρ ο φής), όπου νόστος = επιστροφή και ἦ μαρ (τοῦ ἤματος) = η ημέρα- δωρικός τύπος ἆμαρ, τοῦ ἄματος, με ψιλή, σε αντίθεση με τον ιωνικό – αττικό τύπο που δασύνεται. Σημειώνουμε ότι η έκφραση αυτή μας έδωσε και τη λέξη νόστιμος με την σημερινή σημασία.
Εκτός από το ἦμα, στον Όμηρο (Οδύσσεια ξ, 93) βρίσκουμε επίσης τη λέξη ημέρα, με τη σύγχρονη σημασία «ὅσσαι γὰρ νύκτες τε καὶ ἡμέραι ἐκ Διός εἰσιν» (Τὶκάθε μέρα καὶνυχτιὰποὺμᾶς χαρίζει ὁ Δίας- μετάφραση Ἀργύρη Ἐφταλιώτη).
Αξιοσημείωτο είναι πως στην Αγγλική οι σχετικές παράγωγες και σύνθετες λέξεις προέρχονται από την λέξη day. Υπάρχουν όμως και ελληνογενείς λέξεις, όπως ephemera που αρχικά είχε ιατρική σημασία (πυρετός μιας ημέρας, 14ος αιώνας), αλλά αργότερα επεκτάθηκε και στα πλάσματα της μιας ημέρας (άνθη και πεταλούδες, 17ος αιώνας).
Στη νέα ελληνική συναντάμε πλήθος σύνθετα και παράγωγα ημερομίσθιο, ημερόβιος, ημεροδείκτης, μεροκάματο, μεροδούλι, ημεραλωπία (αρρώστια), ημερονύκτιο, μερόνυκτο, ημεροσκόπος, ημερολόγιο και ημερολογιακός, ημερομηνία, το τοπωνύμιο Ημεροβίγλι και άλλα.
Ακόμη, πολλές είναι οι σχετικές με τη μέρα εκφράσεις: κι αύριο μέρα είναι, κάνω τη νύχτα μέρα, καλή σου μέρα, καλημέρα, βλέπω το φως της μέρας, η καλή μέρα από το πρωί φαίνεται, χρονιάρες μέρες, αυγά ημέρας, έργα και ημέρες, μέρα μεσημέρι και πολλές ακόμα.
ασπρη λέξη
