ΤΟ ΞΥΠΟΛΗΤΟ ΤΑΓΜΑ ΜΙΑ ΤΑΙΝΙΑ ΤΟΥ ΓΚΡΕΓΚ ΤΑΛΛΑΣ - ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΤΑΙΝΙΑ

«ΤΟ ΞΥΠΟΛΗΤΟ ΤΑΓΜΑ» του Γκρέγκ Τάλλας.

Η ελληνική νεορεαλιστική ταινία που εντυπωσίασε τον Βιτόριο Ντε Σίκα!

του Δημήτρη Σπύρου

Ο Ρενέ Κλαίρ, τοποθετούσε τον Γκρέκ Τάλλας (Γρηγόρη Θαλασσινό), ανάμεσα στους κορυφαίους μοντέρ του παγκόσμιου κινηματογράφου. Ο Βιτόριο Ντε Σίκα όταν είδε το 1955 το «Ξυπόλητο Τάγμα» στο Φεστιβάλ του Εδιμβούργου είπε στον Τάλλας: «Αν είχες γυρίσει αυτή την ταινία προτού γυρίσω εγώ τον Κλέφτη των Ποδηλάτων τότε σήμερα θα ήσουν εσύ ο Ντε Σίκα!».

Ο Τάλλας, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1909. Ο πατέρας του ήταν πλοιοκτήτης και μετανάστευσε οικογενειακώς στην Αμερική – στο κοσμοπολίτικο θέρετρο Ατλάντικ Σίτυ της Πολιτείας του Νιού Τζέρσει- όταν ο Γρηγόρης βρισκόταν σε μικρή ηλικία.
Το 1952, ο Γρέγκ Τάλλας έρχεται στην Ελλάδα και με την περιορισμένη οικονομική υποστήριξη ενός άλλου ελληνοαμερικανού, ξενοδόχου στο Λος Άντζελες, του Πέτρου Μπουντούρη, άρχισε να γυρίζει την ταινία « Το Ξυπόλητο Τάγμα». Είχε πίσω του μια μακρά ιστορία μελέτης, σπουδών, θητείας και τόλμης στο Θέατρο και στον Κινηματογράφο. Σπουδές στη Δραματική Σχολή του Πρίνστον-κρυφά από τους γονείς του-φιλοδοξώντας να γίνει ηθοποιός. Το 1928 μετακομίζει στη Νέα Υόρκη και συνεχίζει τις θεατρικές σπουδές του στο Αμερικανικό Πειραματικό Θέατρο Δραματικής Τέχνης της Νέας Υόρκης, το οποίο ακολουθούσε τη «μέθοδο Στανισλάβσκι». Ο δάσκαλός του Μπολοσλάβσκι – βοηθός του Στανισλάβσκι- τον παροτρύνει να στραφεί στη θεατρική σκηνοθεσία πράγμα που δέχεται, μαθητεύοντας πάλι πλάι στον Μπολοσλάβσκι. Συνεπαρμένος από τη «Θεατρική μέθοδο του Στανισλάβσκι», που είχε εισαγάγει το ρεαλισμό και τη φυσικότητα στο παίξιμο, στη θέση του στόμφου και του μελοδραματισμού που επικρατούσε τότε, φεύγει το 1930 – με ελληνικό διαβατήριο- στη Μόσχα και παρακολουθεί επί 15 μήνες τις εργασίες του Θεάτρου Τέχνης, συγκατοικώντας με τον «άνθρωπο-μύθο» Κωνσταντίν Στανισλάβσκι. Στη συνέχεια φεύγει για την Ισπανία για να συναντήσει τον άνθρωπο που τον είχε εντυπωσιάσει στα καλλιτεχνικά καφενεία του Γκρήνουιτς Βίλατζ την περίοδο 1928-1929 που σύχναζαν και είχαν γίνει φίλοι: τον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Εκείνη την περίοδο ο Λόρκα είχε τον περίφημο θίασο «Μπαράγκα» με τον οποίο περιόδευε στην ισπανική επαρχία. Ο Γκρέγκ Τάλλας ακολούθησε επί 6 μήνες το Λόρκα στις περιοδείες του, μελετώντας τον τρόπο δουλειάς του, συνεπαρμένος από το συνδυασμό ποίησης και ρεαλισμού που χαρακτήριζαν την αντίληψη του Λόρκα για το Θέατρο.
Το 1932, ιδρύει στο Ατλάντικ Σίτυ το θέατρο ρεπερτορίου TOY THEATRE όπου σαν παραγωγός και σκηνοθέτης ανέβασε περίπου 40 έργα κλασσικού και σύγχρονου ρεπερτορίου συνεργαζόμενος με ηθοποιούς σαν τον ORSEN WELLES, ELIA KAZAN, KATHRIN CORNELL, MARTHA SCOTT κλπ.
Παράλληλα με το θέατρο λειτουργεί και Δραματική Σχολή, ενώ το 1935, ο ανεξάντλητος Γκρέγκ Τάλλας, ιδρύει και το AVANT-GARDE THEATRE, στο οποίο ανεβάζει πρωτοποριακά έργα.
Το 1936, πηγαίνει στην Ισπανία με μια ομάδα Αμερικανών εθελοντών και πολεμά κατά του Φράνκο στην περιοχή της Γρανάδα.
Το 1937, σκηνοθετεί στο Χόλλυγουντ τα «Αρραβωνιάσματα» του Μπόγρη.
Η επαφή του αυτή με το Χόλλυγουντ, τον έφερε στην αγκαλιά του κινηματογράφου. Ο Λ.Μπ. Μέιρ, επικεφαλής των στούντιο της ΜETRO GOLDWIN MAYER, τον καλεί στα στούντιο όπου ο Τάλλας εξειδικεύεται στο μοντάζ και αναδεικνύεται σε μετρ των σκηνών δράσης όχι μόνο στο μοντάζ αλλά και στο σενάριο και στη σκηνοθεσία.

Έτσι έγραψε, σκηνοθέτησε και μοντάρισε τις ειδικές σκηνές δράσης των ταινιών: Όσα παίρνει ο Άνεμος, Δόκτωρ Τζέκυλ και Μίστερ Χάυντ, Μαρία Αντουανέτα κ.α.

Το 1946, σκηνοθετεί την πρώτη του ταινία: PROHISTORIC WOMEN (Προϊστορικές Γυναίκες), παραγωγή της UNITED ARTISTS και αμέσως μετά με την ίδια εταιρία σκηνοθετεί την ταινία SIREN OF ATLANTIS (Οι Σειρήνες της Ατλαντίδος).
Αλλά οι σειρήνες του κινηματογραφικού Χόλλυγουντ, δεν μπορούν να σβήσουν τη μεγάλη αγάπη του Γκρέγκ Τάλλας για το Θέατρο. Συγχρόνως με τη δουλειά του στα κινηματογραφικά στούντιο ιδρύει ένα νέο θέατρο ρεπερτορίου το ORCHARD GABLES, όπου ανεβάζει το Γλάρο του Τσέχωφ, τον Αλχημιστή του Μπεν Τζόνσον, τον Αρχοντοχωριάτη του Μολιέρου κ.α.
Στα τέλη της δεκαετίας του ΄40, βρισκόταν στην Αμερική ο ηθοποιός του Κρατικού Θεάτρου Νίκος Κατσιώτης, ο οποίος συζητώντας με τον Τάλλας του διηγήθηκε πως την ημέρα που η Θεσσαλονίκη γιόρταζε την απελευθέρωσή της, το Νοέμβριο του 1944, στο τέλος της διαδήλωσης ακολουθούσε ένα τσούρμο από κουρελήδες πιτσιρικάδες οι οποίοι κρατούσαν ένα πανό που έγραφε «Ξυπόλητο Τάγμα». Ήσαν τρόφιμοι ορφανοτροφείων της Θεσσαλονίκης τα οποία έκλεισαν οι Γερμανοί κι έτσι τα παιδιά βρέθηκαν στο δρόμο. Τα παιδιά για να επιβιώσουν μέσα στη σκλαβωμένη και λιμώττουσα Ελλάδα του 1943, συνέστησαν μια ηρωική συμμορία σαλταδόρων που έκλεβε τους Γερμανούς και τους μαυραγορίτες για να συντηρεί τα μέλη της κι όσους μπορούσε απ’ τον κοσμάκη γύρω της, ενώ παράλληλα βοηθούσε με διάφορους τρόπους την Αντίσταση.
Η διήγηση του Νίκου Κατσιώτη, συγκλόνισε τον Τάλλας κι αποφάσισε να κάνει το «Ξυπόλητο Τάγμα» ταινία. Ανέπτυξαν μαζί το μύθο κι ο Νίκος Κατσιώτης έγραψε το σενάριο.
Ο Γρέγκ Τάλλας αποθαρρημένος από την υποτυπώδη κινηματογραφία της Ελλάδας της εποχής, σκέφτηκε αρχικά να γυρίσει την ταινία στη Νάπολη, πόλη που θεωρούσε πως είχε μια περίεργη ομοιότητα, το ίδιο άρωμα, με τη Θεσσαλονίκη. Αλλά πάλι κάτι τον έτρωγε.

Κι έτσι ήρθε στην Ελλάδα και γύρισε την ταινία στη Θεσσαλονίκη σε φυσικούς χώρους. Μόνο τη σκηνή της «μαύρης αγοράς» γύρισε για καθαρά πρακτικούς λόγους στην Αθήνα, στην περιοχή των Φυλακών Αβέρωφ, όπου και λειτουργούσε πραγματικά η μαύρη αγορά στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής.

Χρησιμοποίησε μόνο δύο επαγγελματίες ηθοποιούς, το Νίκο Φέρμα και τη Μαρία Κωστή. Όλοι οι άλλοι που έπαιξαν στην ταινία ήσαν ερασιτέχνες. Τα 63 από τα 66 παιδιά που πήραν μέρος στα γυρίσματα, ο Γκρέγκ Τάλλας τα πήρε από αναμορφωτήρια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.

Η μηχανή λήψης ήταν του1924 και χρησιμοποιήθηκαν μόνο 6 προβολείς για το φωτισμό.
Ο Τάλλας, δούλεψε την ταινία με μεράκι και πάθος. Αγάπησε όλα αυτά τα παιδιά κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων και τον αγάπησαν κι αυτά. Είναι χαρακτηριστικό ότι η σεκάνς των τίτλων δεν ήταν γραμμένη στο σενάριο. Η ιδέα ήρθε στο σκηνοθέτη κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, γιατί θέλησε να κάνει κάτι παραπάνω γι’ αυτά τα παιδιά, να τα δείξει περισσότερο. Και θεωρούσε ο ίδιος αυτή τη σεκάνς σαν την έκφραση της προσωπικής του ποίησης, σαν μια εντελώς ιδιαίτερη ποιητική φράση μέσα στην ταινία.

Το «Ξυπόλητο Τάγμα», είναι ένα απ’ τα καλύτερα δείγματα του ελληνικού νεορεαλισμού. Ασφαλώς το πρώτο ελληνικό νεορεαλιστικό φιλμ είναι το «Πικρό Ψωμί» (1951) του Γρηγόρη Γρηγορίου και η αυθεντικότερη έκφρασή του η «Μαύρη Γη» (1952) του Στέλιου Τατασόπουλου.

Αλλά το «Ξυπόλητο Τάγμα» (1953), εκτός από τη νεορεαλιστική οπτική, ήταν και μια παραγωγή καλλιτεχνικά άρτια για τα δεδομένα της εποχής. Η φωτογραφία του Μιχάλη Γαζιάδη θαυμάσια. Η μουσική του Μίκη Θεοδωράκη –η πρώτη του για κινηματογραφική ταινία- καταπληκτική. Το σενάριο στέρεο. Τα κάδρα, ο ρυθμός, οι χώροι! Αλλά εκείνο που ξεχωρίζει είναι η ποιητική οπτική της σκηνοθεσίας και ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο ο Τάλλας διευθύνει τους δυο επαγγελματίες και τους δεκάδες ερασιτέχνες ηθοποιούς. Γι’ αυτό ήταν και η πρώτη ελληνική ταινία που κατόρθωσε να βραβευτεί σε διεθνές Φεστιβάλ. Πήρε το 1955 το πρώτο βραβείο («Χρυσή Δάφνη»), στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Εδιμβούργου, το οποίο είχε δημιουργήσει ο DAVID O. SELZNICK.

Η παγκόσμια κριτική αναγνώρισε στην προσπάθεια αυτή του Γκρέγκ Τάλλας ένα επίτευγμα ανάλογο με του Ροσσελλίνι στην «Ρώμη Ανοχύρωτη Πόλη» και του Ντε Σίκα στον «Κλέφτη των Ποδηλάτων».

Το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα της ταινίας-σε συνδυασμό με τις συνθήκες παραγωγής- ήταν μια μεγάλη έκπληξη στην Αμερική. Γι’ αυτό η διοίκηση της Ακαδημίας Καλών Τεχνών και Επιστημών, διοργάνωσε την Κυριακή 8 Νοεμβρίου του 1953 στο ACADEMY AWARD THEATRE ειδική προβολή, τιμώντας έτσι για πρώτη φορά σκηνοθέτη μη αμερικάνικης παραγωγής. Μετά την προβολή, ακολούθησε δίωρη συζήτηση όπου τα μέλη της Ακαδημίας υπέβαλαν ερωτήσεις στο σκηνοθέτη. Δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι αυτή η ταινία γυρίστηκε με τόσο λίγα τεχνικά μέσα. Για παράδειγμα, ο φωνολήπτης της Κολούμπια ήταν αδύνατο να πιστέψει πως αυτή η ταινία γυρίστηκε βουβή και πως είχαν επιτευχθεί τόσο άψογοι συγχρονισμοί στο ντουμπλάρισμα της ηχητικής μπάντας στην Ελλάδα!
Ο Γκρέγκ Τάλλας, μετά το «Ξυπόλητο Τάγμα», διατήρησε σταθερούς δεσμούς με τα θεατρικά και κινηματογραφικά δρώμενα στην Ελλάδα. Έκανε εδώ κάποιες δουλειές και παράλληλα δούλευε και στην Αμερική, την Ισπανία και την Ιταλία. Δεν κατόρθωσε πάντως ποτέ να μπει στην ελληνική νοοτροπία και κυρίως στη νοοτροπία του ελληνικού θεατρικού χώρου της εποχής. Το 1958, σκηνοθέτησε στο Θέατρο Κυβέλης, τη «Γαλήνη» του Βενέζη. Τι αποτέλεσμα όμως να βγάλει ένας σκηνοθέτης που προσπαθούσε να εργαστεί με τη «μέθοδο Στανισλάφσκι» και πίεζε τους ηθοποιούς- φίρμες της εποχής να μην παίζουν υπερβολικά και με στόμφο; Που ήξεραν αυτοί από «εσωτερικούς μονολόγους» κι από ρεαλισμό και φυσικότητα στο παίξιμο; Και ποιοι είναι αυτοί οι Στανισλάφκι, οι Γιένσερ, οι Κομερσαργιέφσκι, οι Μπολοσλάφσκι, οι Λόρκα και λοιποί «άσχετοι» με το θέατρο, τους οποίους θαυμάζει ο Τάλλλας και πρέπει εμείς να δουλέψουμε με τη μέθοδό τους; Δεν έχουμε λοιπόν παρά να «ψήσουμε» τους ημιμαθείς μεν, φίλους μας δε δημοσιογράφους, να κάνουν «του αλατιού» αυτό τον κοσμοπολίτη Γκρέγκ Τάλλας που φέρνει «καινά δαιμόνια» στην μακαρίως κοιμώμενη θεατρικώς Αθήνα. Και τα ίδια θα πάθουν και οι όμοιοί του «πρωτοποριακοί» Αδαμάντιος Λεμός, Κάρολος Κουν κ.α.…κι όποιος αντέξει! Και ο Κουν άντεξε αλλά τους υπόλοιπους ποιος τους ξέρει;

Ο Γρηγόρης Θαλασσινός, πέθανε στην Αθήνα το 1993 στην Αθήνα από καρδιακό επεισόδιο. Έμενε στην οδό Επτανήσου 33 στην Κυψέλη. Είχε προηγηθεί ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα που του συνέβη στην Αμερική, όπου είχε πάει να συναντήσει τον Τέλη Σαβάλας, ο οποίος θα πρωταγωνιστούσε στην επόμενη ταινία του. Ο πολυταξιδεμένος Γκρέγκ Τάλλας ήταν εξαιρετικά δύσκολο να αποδεχθεί πως είχε ένα μόνο πόδι…. 

ΞΥΠΟΛΗΤΟ ΤΑΓΜΑ
Σκηνοθεσία: Γκρέγκ Τάλλας
Μύθος-Ιδέα: Γκρέγκ Τάλλας & Νίκος Κατσιώτης
Σενάριο: Νίκος Κατσιώτης
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Εκτέλεση μουσικής: Κρατική Ορχήστρα Αθηνών
Οπερατέρ: Μιχαήλ Γαζιάδης
Ερμηνευτές: Νίκος Φέρμας, Μαρία Κωστή(επαγγελματίες ηθοποιοί).
Από το θαυμάσιο πλήθος των νεαρών ερμηνευτών ξεχωρίζουν οι:
Βασίλης Φραγκαδάκης(Αντρέας), Χρήστος Σολούρογλου(Τζό), Αντώνης Βούλγαρης(Νίκος), Ευάγγελος Γιωτόπουλος(Ιάκωβος), Σταύρος Κρόζος(Δημήτρης), Γιώργος Αξιώτης(Θάνος), και η μικρούλα Καίτη Τζίνη (Μάρθα).

ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΓΚΡΕΓΚ ΤΑΛΛΑΣ

Σκηνοθέτησε τις ταινίες:
Τίτλοι Κινηματογραφικές Εταιρίες
-Προϊστορικές Γυναίκες UNITED ARTISTS (PREHISTORIC WOMEN)
-Σειρήνες της Ατλαντίδας (SIREN OF ATLANTIS)
-To Ξυπόλητο Τάγμα Πέτρος Μπουντούρης
- Πάντσο Βίλλα(βερσιόν του 1972) PHIL.YORDAN PRODUCTIONS
-H Σκιά της Αλήθειας COLUMBIA (SHADOW OF TRUTH)
-Aγιούπα TRANS-LUX
-Ο Φυγόδικος GOLDEN GATE PRODUCTIONS(RED ROCK OUTLAW)
-Ο Παράδεισος με τα μπικίνι ALLIED ARTISTS(BIKINI PARADISE)
- Πράκτωρ Μάρκ Μάτο ATLANTIDA-Ισπανία (U.N. AGENT MARC MATO)
-Κατασκοπεία στην Ταγγέρη MEDOUSA-Ιταλία (S-007 ESPIONAGE IN TANGIERE)
- Απαγορευμένη Αγάπη Ορφεύς Φίλμς-Ελλάδα
-Κατηγορούμενος ο Έρως Κόσμος Φίλμς-Ελλάδα
-Επιχείρησις στο Σαρωνικό ΦΙΝΟΣ ΦΙΛΜ-Ελλάδα
-Τα τελευταία πέντε λεπτά AMATO PRODUCTIONS (THE LAST FIVE MINUTES)
-Κωνσταντίνα (CONSTANTIA)
-Λευκή Ζούγκλα ALLIED ARTISTS (WHITE SAVAGE)
-Γυναίκες από τον πλανήτη Αφροδίτη (WOMEN OF VENUS)
- Ο Ποταμός (ντοκιμαντέρ) MONOGRAM (THE RIVER)
-Ο Περιπλανόμενος ALLIED ARTISTS (THE FAR WANDERER)
-Η Τελευταία Θεά UNITED GENERAL THEATRES (THE LAST GODESS)
Σκηνοθέτησε την τηλεοπτική σειρά:
Εσύ θα είσαι ο ένορκος (YOU BE THE JURY), εβδομαδιαίο πρόγραμμα στο KTTV, το οποίο διήρκεσε δυο χρόνια.
Έγραψε τα σενάρια:
-Προϊστορικές Γυναίκες
-Ξυπόλητο Τάγμα (σε συνεργασία με τον Νίκο Κατσιώτη)
-Κατασκοπεία στην Ταγγέρη
-Πράκτωρ Μάκ Μάτο
-Επιχείρησις στο Σαρωνικό
-Φωνές από το Υπερπέραν
-Η Τελευταία Θεά
-Η Κούνια
-Μικροί Απαγωγείς
-Κωνσταντίνα
-Ο Ποταμός
-Γυναίκες από τον πλανήτη Αφροδίτη
-Αδιάκοπο Κυνηγητό
Έγραψε, σκηνοθέτησε κι έκανε το μοντάζ για ειδικές σκηνές δράσης(για λογαριασμό των ΜΕΤRO G. M. STUDIOS), των εξής ταινιών:
-Όσα Παίρνει ο Άνεμος
-Το Μεγάλο Βαλς
-Μπουμτάουν
-Δόκτωρ Τζέκυλ και Μίστερ Χάυντ
-Μαρία Αντουανέτα
-ANDY HARDY(Τηλεοπτική σειρά)
-DR.KILDARE(Tηλεοπτική σειρά)
Και για λογαριασμό των στούντιο των WARNER BROS.:
-Η Μάχη των Αρδενών (BATTLE OF THE BULGE)
(Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πατρίς του Πύργου)