Κάθε είδους ενασχόληση με την αρχαία ελληνική γραμματεία , όπως αυτή αποτυπώνεται είτε μέσω της ιστορίας είτε μέσω του μύθου , φέρνει τον αναγνώστη ενώπιον προσωπικοτήτων που με την παρουσία και τις πράξεις τους, άφησαν ανεξίτηλα τα στοιχεία τους στην δημιουργία του θησαυρού που μέχρι τις μέρες μας, παραμένει και διδάσκεται παγκοσμίως ως η ελληνική αρχαιότητα.
Και κατά ανεξήγητο τρόπο, πάντοτε η αναγνωστική επαφή με ηρωικές μορφές της ελληνικής αρχαιότητας, δημιουργούσε την εύλογη απορία , από πού άραγε να πρόεκυπτε η αρμονική σύνδεση του ονόματος του καθενός με τις πράξεις για τις οποίες έμεινε γνωστός.
Μια αναφορά σε ελάχιστο αριθμό αρχαίων ονομάτων , όπως παρακάτω, δημιουργεί την εύλογη απορία , σχετικά με τον τρόπο που αποδόθηκαν τα συγκεκριμένα ονόματα, καθώς παρατηρείται άρρηκτη ετυμολογική σύνδεση μεταξύ του ονόματος και των χαρακτηριστικών που καθένα από τα πρόσωπα αυτά παρουσίαζε:
Έτσι λοιπόν παρατηρούμε:
Άρτεμις < αήρ + τέμνω= εκείνη που κόβει (με τα βέλη της) τον αέρα (η θεά του κυνηγιού)
Ειρήνη = είρω (συνδέω)
Ελένη <
έλον (αόριστος Β του αίρω= καταστρέφω) + ναυς (δοτ. τη νηί= πλοίο)=
αυτή για την οποία καταστράφηκαν πλοία (η κεντρική ηρωίδα της Ιλιάδας)
Ήφαιστος <
η (αύξηση χάριν ευφωνίας) + φα (αχαϊκός τύπος του "έως"= φως) + ίστιμι
(= κατέχω καλώς)= εκείνος που γνωρίζει πολύ καλά την φωτιά
Σωκράτης < Σώφρων + κρατώ= εκείνος που τηρεί σωφροσύνη
Ηρακλής < Ήρα + κλέος (δόξα) = εκείνος που έκανε άθλους για να δοξαστεί και να εξευμενιστεί η Ήρα
Η ονομασία του ανθρώπου με ένα η περισσότερα ονόματα είναι πανάρχαιο φαινόμενο. Ήδη ο Όμηρος πιστεύει ότι η ανθρωπωνυμία είναι πανανθρώπινη συνήθεια.
Πιο συγκεκριμένα , τα ονόματα που αναφέρονται στ σε ανθρώπους ονομάζονται ανθρωπωνύμια αποτελούν υποκατηγορία των κύριων ονομάτων και αναπτύχθηκαν για την διάκριση του ενός ατόμου από τα υπόλοιπα. Το καθένα όνομα λοιπόν αντικατοπτρίζει σε μια ιδιότητα ή ένα χαρακτηριστικό από το ονομαζόμενο πρόσωπο
Μυθολογικά παραδείγματα
Δημιουργείται συνεπώς η απορία πώς έλαβε το όνομά της , για παράδειγμα , η γνωστή σε όλους μας από την Ομηρική Οδύσσεια , Πηνελόπη, η ανάλυση του ονόματος της οποίας, φανερώνει επακριβώς την πράξη για την οποία έμεινε γνωστή δια μέσου του μύθου.
Όντως η ετυμολογική ανάλυση του ονόματος Πηνελόπη προέρχεται από την πήνη (ή το πηνίον) που σημαίνει το πανί και το ρήμα λέπω (μετοχή λέπουσα = που ξετυλίγει , που μαδάει) συμπίπτει επακριβώς με αυτό που η Πηνελόπη πραγματοποιούσε, το ξετύλιγμα του πέπλου κάθε βράδυ, προκειμένου να μην ολοκληρωθεί ποτέ , ώστε να μην αναγκαστεί να επιλέξει κάποιον από τους μνηστήρες.
Αντίστοιχη απορία προκαλεί η μέλετη του θανάτου –ίσως- του ήρωα της Ελληνικής μυθολογίας , του Ηρακλή , ο οποίος κατά το μύθο, φόρεσε το ύφασμα , που ήταν βουτηγμένο στο αίμα της Λερναίας Ύδρας και το οποίο , του πρόσφερε η ίδια του η γυναίκα , η Διηάνειρα, η οποία είχε ξεγελαστεί από τον ετοιμοθάνατο κένταυρο Νέσσο. Η Διηάνειρα έλκει την ετυμολογία της από το Δήω (καταστρέφω, πολεμώ) + ανήρ (άνδρας) δηλαδή αυτή που κταστρέφει τον άνδρα της.
Ιστορικά παραδείγματα
Δεχόμενοι ότι η ονοματοδοσία των προσώπων τόσο σε μυθολογικά κείμενα όσο και σε καλλιτεχνικά δημιουργήματα της εποχής, ίσως και να ήταν αποτέλεσμα είτε παραδόσεων της εποχής είτε πνευματικά επξεργασμένο προϊόν της έμπνευσης του καθενός καλλιτέχνη (π.χ. του Ομήρου), παρατηρούμε ότι η επιτυχής σύνδεση ονόματος του προσώπου και των πράξεων αυτού, συναντώνται κατά κόρον και στην αρχαία ελληνική ιστορία.
Ένα χαρακτηριστικότατο παράδειγμα αποτελεί τόσο ο Πλάτωνας , (ο οποίος αρχικά ονομαζόταν Αριστοκλής) κατόπιν όμως μετονονομάστηκε σε Πλάτωνα επειδή είχε ευρύ στέρνο και πλατύ μέτωπο όσο και ο Λακεδαιμόνιος βασιλιάς Λεωνίδας , ο οποίος κατά άλλους αποτελεί το γιο λέοντα, ενώ κατά άλλους σημαίνει τον προσομοιάζοντα στο λιοντάρι (λέων + ίδιος= εκείνος που ομοιάζει στο λιοντάρι)
Από τη μελέτη των ανωτέρω παραδειγμάτων, προκύπτουν διάφορες σκέψεις που επιχειρούν να δώσουν μια προσιτή εξήγηση στην απορία.
Μια πρώτη σκέψη, η οποία περιπλέκεται με τη μεταφυσική, θα μπορούσε να αποδώσει ως εξήγηση την όποια σοφία ή προνοητικότητα των γονέων καθενός από τους ήρωες και τις ηρωίδες που αναφέραμε αλλά και των πολυάριθμων άλλων που υπάρχουν. Ασφαλώς η συγκεκριμένη άποψη σε καμιά περίπτωση δε στοιχειοθετεί ορισμό αλήθειας, καθώς είναι εξαιρετικά δύσκολο να δεχθούμε όλοι οι γεννήτορες των αμέτρητων προσωπικοτήτων της απέραντης ελληνικής κλασσικής αρχαιότητας, είχαν καταφέρει να αντιληφθούν μεταφυσικα την μετέπειτα δράση του τέκνου τους και να του αποδώσουν το συγκεκριμένο όνομα, ως χαρακτηριστικό των μελλοντικών πράξεών του. Ως εκ τούτου, δεν συνεισφέρει ενεργά στην ευδόκιμη αναζήτηση μιας τεκμηριωμένης άποψης.
Τα ονόματα των Ολυμπίων Θεών
Εκτός των ανθρώπων, παρατηρούμε επίσης ότι και οι δωδεκαθεϊκές μορφές της πατρώας ελληνικής θρησκείας φέρουν ονόματα , τα οποία ετυμολογικά , φανερώνουν εγγενή χαρακτηριστικά και ιδιότητες του καθενός.
Αίσθηση προκαλεί το όνομα του Δία, ως προερχόμενο από το επίθετο διός (λαμπρός, επιβλητικός) που οδήγησε στο όνομα Διεύς και κατόπιν στο Ζευς .
Αντίστοιχα το όνομα του Ποσειδώνα του θεού της θάλασσας είναι σύνθετη λέξη και προέρχεται από τα