Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους
Στα 1825 η επανάσταση κινδύνευε σοβαρά να σβήσει κάτω από την θυελλώδη επέλαση του τακτικού στρατού του Ιμπραήμ που υπότασσε τη μια πόλη μετά την άλλη, το ένα χωριό μετά το άλλο σε Στερεά και Πελοπόννησο. Ο ιδιοφυής στρατιωτικός ηγέτης χρησιμοποιούσε εκτός από την ωμή στρατιωτική βία και τον εκφοβισμό, ακόμα και τον χρηματισμό για να υποτάξει τα εξεγερμένα ελληνικά χωριά. Όποιο χωριό «προσκυνούσε», έμενε ήσυχο, υποταγμένο και οι προεστοί του γίνονταν κατά πολύ πλουσιότεροι με το χρυσάφι του πονηρού Αιγυπτίου πρίγκιπα.
Εκείνη τη στιγμή έλαμψε η στρατιωτική ιδιοφυΐα του Κολοκοτρώνη που έριξε το σύνθημα που θα έσωζε την επανάσταση: «Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους». Και έπιασε αμέσως «δουλειά». Με τους άντρες του πήγαινε σε κάθε χωριό που είχε προσκυνήσει κρεμούσε τους προδότες
προεστούς, πέρναγε από λεπίδι τους ανθρώπους τους και έκαιγε την περιουσία τους και το βιος τους. Μπροστά στον φόβο της εκδίκησης του Κολοκοτρώνη πολλά χωριά ξαναγύρισαν με το μέρος της επανάστασης και έτσι η κατάσταση ισορρόπησε. Και άντεξε μέχρι το 1827 οπότε μετά τη ναυμαχία του Ναυαρίνου οι μεγάλες δυνάμεις εκδίωξαν τον Ιμπραήμ από την Ελλάδα.
Η έκφραση χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές στο παρελθόν με πολλές ευκαιρίες, αλλά χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα και την βλέπουμε πολλές φορές και στον τύπο. Δεν είναι ασυνήθιστος ο τίτλος αυτός σε εφημερίδες ή ηλεκτρονικά μέσα, έστω και καθ’ υπερβολήν. «Φωτιά και τσεκούρι», λοιπόν, γιατί όλες οι εποχές έχουν, ενδεχομένως, τους δικούς τους προσκυνημένους.
=======================================
Φταίει ο γάϊδαρος και δέρνει το σαμάρι
όποιος δεν μπορεί να δείρει τον γάϊδαρο, δέρνει το σαμάρι/
δεν μπορεί να χτυπήσει τ’ άλογο και χτυπάει το σαμάρι.
Ο Πολίτης εξηγεί: ἡ μεταφορά ἀπό τῶν ἀδεξίων ἱππέων, οἵτινες φοβούμενοι μή κρημνισθῶσιν ὑπό τοῦ ὄνου ἤ τοῦ ἵππου, ἄν ἐξοργίσωσιν αὐτόν, μαστίζουσι τό σάγμα ἀντί τοῦ ζώου.
Η παροιμία - που λέγεται σε περιπτώσεις που, κυρίως από αδυναμία να αποδοθεί τιμωρία ή να ζητηθούν ευθύνες από τον υπεύθυνο, τιμωρείται ο ανεύθυνος ή λιγότερο ισχυρός – είναι μεσαιωνική: ἐλάκτισεν (= κλότσησε) ὁ γάιδαρος καί δέρουσι τό σάγμα.
Τις παλαιότατες ρίζες της επισημαίνει και ο Πολίτης, παραπέμποντας στον Πετρώνιο: qui asinum non potest, stratum caedit (= όποιος δεν μπορεί να δείρει τον γάϊδαρο, πλήττει το σαμάρι).
δεν μπορεί να χτυπήσει τ’ άλογο και χτυπάει το σαμάρι.
Ο Πολίτης εξηγεί: ἡ μεταφορά ἀπό τῶν ἀδεξίων ἱππέων, οἵτινες φοβούμενοι μή κρημνισθῶσιν ὑπό τοῦ ὄνου ἤ τοῦ ἵππου, ἄν ἐξοργίσωσιν αὐτόν, μαστίζουσι τό σάγμα ἀντί τοῦ ζώου.
Η παροιμία - που λέγεται σε περιπτώσεις που, κυρίως από αδυναμία να αποδοθεί τιμωρία ή να ζητηθούν ευθύνες από τον υπεύθυνο, τιμωρείται ο ανεύθυνος ή λιγότερο ισχυρός – είναι μεσαιωνική: ἐλάκτισεν (= κλότσησε) ὁ γάιδαρος καί δέρουσι τό σάγμα.
Τις παλαιότατες ρίζες της επισημαίνει και ο Πολίτης, παραπέμποντας στον Πετρώνιο: qui asinum non potest, stratum caedit (= όποιος δεν μπορεί να δείρει τον γάϊδαρο, πλήττει το σαμάρι).