Τίτλος έργου: Ο ανδριάντας του Ρήγα Φεραίου
Θέση: Προαύλιος χώρος Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Πανεπιστημίου 30
Έτος Κατασκευής: 1871
Υλικό Κατασκευής: Μάρμαρο
Καλλιτέχνης: Ιωάννης Κόσσος
Η ανάθεση του έργου έγινε από τη Σύγκλητο του Πανεπιστημίου στον Ιωάννη Κόσσο, τον Απρίλιο του 1869. Ο Ρήγας Φεραίος αποδίδεται σε μέγεθος μεγαλύτερο του κανονικού, όρθιος, με το κεφάλι στραμμένο ελαφρά αριστερά και το δεξί πόδι να προβάλλει εκτός βάθρου. Το αριστερό χέρι είναι λυγισμένο στο στήθος και το δεξί, σε έκταση, μοιάζει να δείχνει το δρόμο προς την ελευθερία. Το βλέμμα, κατευθυνόμενο μπροστά και μακριά, δηλώνει τον οραματισμό του Ρήγα. Τα τμήματα της σπασμένης αλυσίδας, χαμηλά στα πόδια του τονίζουν το ιδανικό της ελευθερίας. Το έργο έφερε και επίχρυσο στεφάνι, που μάλλον αφαιρέθηκε αργότερα.Στην αριστερή πλευρά του βάθρου αναγράφεται: «ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΣΣΟΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΟΣ ΕΠΟΙΕΙ». Στην πρόσοψη του βάθρου βρίσκεται εγχάρακτο το επίγραμα του καθηγητή Φιλοσοφίας
Φίλιππου Ιωάννου: «ΣΠΕΡΜΑΤ ΕΛΕΥΘΕΡΙΗΣ Ο ΦΕΡΑΙΟΣ ΣΠΕΙΡΕΝ ΑΟΙΔΟΣ ΚΑΙ Ο ΜΕΝ ΩΛΕΤΟ ΦΕΥ ΣΠΕΡΜΑ Δ ΕΒΛΑΣΤΕ ΜΕΓΑ». Χαμηλότερα, η επιγραφή: «ΙΔΡΥΘΗ ΑΝΑΛΩΜΑΣΙ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΒΕΡΩΦ ΤΟΥ ΕΞ ΗΠΕΙΡΟΥ ΕΤΕΙ ΑΩΟΑ’». Στη δεξιά πλευρά του βάθρου: «ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΠΡΥΤΑΝΕΥΟΝΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΒΟΥΣΑΚΗ». Το 1871 ήταν η επέτειος των 50 χρόνων από την Επανάσταση του 1821. Η συγκίνηση από τις ζωντανές μνήμες και ο πατριωτισμός επέβαλαν μια πανηγυρική τελετή αποκαλυπτηρίων, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 16 Ιουνίου 1871. Είχε επίσης γραφτεί και ποίημα από τον τυφλό ποιητή Ηλία Τανταλίδη – σύμφωνα με την εφημερίδα Μέριμνα -, με τίτλο «Εις την αποκάλυψιν του προ του Εθνικού Πανεπιστημίου ανεγερθέντος ανδριάντος του αείμνηστου πρωτομάρτυρος της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821 Ρήγα Φερραίου», το οποίο και κυκλοφόρησε ανώνυμα, μερικές μέρες πριν από τα αποκαλυπτήρια. Ο ανδριάντας του Ρήγα Φεραίου είναι ο πρώτος ανδριάντας που στήθηκε στην Αθήνα μετά την ανακήρυξη της σε πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους.
Ο Ιωάννης Κόσσος (1822 – 1875) ήταν Πελοποννήσιος γλύπτης, γεννημένος στην Τρίπολη της Αρκαδίας το 1822, ένα χρόνο μετά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Είναι ένας από τους πρώτους και πιο επιφανείς γλύπτες της απελευθερωμένης Ελλάδας. Πέθανε στην Αθήνα το 1875. Ο Κόσσος απασχολήθηκε σε νεαρή ηλικία ως καραβομαραγκός και κατασκευαστής ακρόπωρων σε αρσανά του πατέρα του στον Πόρο. Αργότερα γράφτηκε στο Σχολείο των Τεχνών και σπούδασε γλυπτική, με δάσκαλο το Γερμανό κλασικιστή γλύπτη Κρίστιαν Ζήγκελ (C. Siegel). Mε υποτροφία, συνέχισε τις σπουδές του στη Φλωρεντία και σε ηλικία 40 περίπου ετών άνοιξε δικό του εργαστήρι μαρμαρογλυπτικής στην Αθήνα. Ο Κόσσος βραβεύτηκε το 1870 στα «Ολύμπια» (όπως ονομαζόταν τότε το Ζάππειο Μέγαρο) και στην Παγκόσμια Έκθεση Καλλιτεχνίας στη Βιέννη το 1873, με το έργο του «Ιδεώδης Ελλάς». Μαθητής του Κόσσου υπήρξε ο κλασικιστής γλύπτης Γεώργιος Βρούτος. Ο Ιωάννης Κόσσος φιλοτέχνησε κυρίως ανδριάντες και προτομές σε μάρμαρο, που φέρουν τα μορφικά γνωρίσματα του κλασικισμού.
Ο Pήγας Φεραίος γεννήθηκε το 1757 στο Βελεστίνο της Μαγνησίας. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αντώνιος Κυριαζής η Κυριτζής. Ο ίδιος προτιμούσε να χρησιμοποιεί ως επώνυμο αυτό της γεννέτηράς του δηλαδή Βελεστινλής. Ο Ρήγας εγκατέλειψε πολύ νωρίς την πατρίδα του αφού πρώτα πήρε τη βασική του μόρφωση. Το 1785 πήγε στην Κωνσταντινούπολη όπου συνέχισε τις σπουδές του .Το 1788 εγκαταστάθηκε στη Βλαχία ως διοικητικός υπαλληλος. Στα χρόνια που ακολούθησαν διακρίθηκε ως λόγιος και συγγραφέας. Ως κορυφαίο έργο του θεωρείται η Νέα πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νησών και της Βλαχομπογδανίας που περιείχε:
- Το Θούριο, γνωστό επαναστατικό άσμα
- Μια επαναστατική προκύρηξη
- Τη διακύρηξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου σύμφωνα με τα πρότυπα των Γάλλων Διαφωτιστών
- Το Σύνταγμα του Ρήγα
Το πολιτικό όραμα του Ρήγα συνίστατο στη δημιουργία μιας πολυεθνικης βαλκανικής επικρατείας που θα ήταν απαλλαγμένη από τις αγκυλώσεις της οθωμανικής πολιτικής και στην οποία οι Έλληνες θα είχαν κυρίαρχη θέση. Προσπάθησε να εξεγείρει όλους τους υπόδουλους στους οθωμανούς λαούς εναντίων του κοινού τυράνου. Επεδίωξε μάλιστα να συναντήσει τον Μεγάλο Ναπολέοντα για να ζητήσει τη βοήθεια του. Συνελήφθη όμως στις 19 Δεκεμβρίου του 1797 από τους Αυστριακούς και παραδόθηκε στους Τούρκους, οι οποίοι τον σκότωσαν δια στραγγαλισμού στις 12 Ιουνίου του 1798.
- Αντωνοπούλου, Ζ, «Τα γλυπτά της Αθήνας, Υπάιθρια Γλυπτική 1834 – 2004, Εκδ. Ποταμός 2003, σ. 162
- http://23dimser.blogspot.gr/2011/03/blog-post_3718.html
- http://el.wikipedia.org/…/%CE%99%CF%89%CE%AC%CE%BD%CE…