 |
| Υλικό: μάρμαρο
Έτος δημιουργίας: ΙΙ πρωτοκυκλαδική περίοδος* (2800 - 2300 π.Χ.)
Τόπος διατήρησης:Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα
Διαστάσεις: ύψος 21,5 εκ. |
Σύντομο ιστορικό:
|
Στα νησιά των Κυκλάδων έχουν βρεθεί ίχνη
ενός ιδιαίτερου πολιτισμού, ο οποίος ονομάστηκε «κυκλαδικός πολιτισμός».
Οι Κυκλαδίτες, λαός ναυτικός, ανέπτυξαν όχι μόνο το εμπόριο αλλά και
τις τέχνες. Το άφθονο και εξαιρετικής ποιότητας λευκό μάρμαρο έδωσε την
πρώτη ύλη στους γλύπτες, οι οποίοι σκάλισαν πάνω του σκεύη και
μικροαντικείμενα, καθώς και τα περίφημα κυκλαδικά ειδώλια*. Το ύψος των
ειδωλίων είναι περίπου 25-30 εκ., υπάρχουν όμως και ειδώλια με ύψος έως
και 153 εκ. Συνήθως παριστάνουν γυμνές γυναίκες, όρθιες, με αυστηρή
μετωπικότητα και χέρια στο στήθος, μακρύ λαιμό, πέλματα λοξά, με
εγχάρακτες λίγες λεπτομέρειες. Η μορφοποίηση του ανθρώπινου σώματος
ποικίλλει. Βρέθηκαν βιολόσχημα ειδώλια, με σώμα δηλαδή που θυμίζει
περισσότερο βιολί, αλλά βρέ-θηκαν και ορισμένα περίοπτα με ανεπτυγμένη
κίνηση, όπως «Ο προπίνων», που σηκώνει το χέρι του σε πρόποση, «Ο
αυλητής», ο οποίος παίζει διπλό αυλό, καθώς και «Ο αρπιστής». Σήμερα
βρίσκονται σε μουσεία, αλλά και σε πολλές ιδιωτικές συλλογές σε όλο τον
κόσμο.
|
|
Παρουσίαση του έργου:
|
Το μαρμάρινο αυτό ειδώλιο δημιουργήθηκε στη
νήσο Κέρο δυόμισι χιλιάδες χρόνια προ Χριστού και θεωρείται μοναδικό
στο είδος του. Ο αρπιστής είναι καθιστός σε ένα είδος θρόνου με ψηλή
ίσια πλάτη. Τα άκρα των χεριών του λείπουν, αλλά τα εναπομείναντα
τμήματα δείχνουν ότι απεικονίζεται η στιγμή κατά την οποία παίζει την
άρπα. Δεν υπάρχουν χορδές στην άρπα. Πιθανόν να ήταν από υλικό που
καταστράφηκε ή να ήταν επιλογή του γλύπτη να μην τις αναπαραστήσει. Ο
αρπιστής απαγγέλλει συγχρόνως κάποιο έπος*, μια που με τη λύρα οι
αρχαίοι συνήθιζαν να απαγγέλλουν λυρική ποίηση, ενώ με την άρπα τα έπη.
Το κάθισμα, το σώμα του άντρα και η άρπα έχουν υφολογική αρμονία.
Αποτελούνται από φόρμες μακρόστενες και καμπυλόγραμμες, με έντονες ή
λιγότερο έντονες καμπύλες. Χαρακτηριστικό του αρπισ-τή, όπως και όλων
των κυκλαδικών ειδωλίων, είναι το πεπλατυσμένο και μακρόστενο κεφάλι σε
σχήμα λύρας και η έλλειψη λεπτομερειών του προσώπου. Κυριαρχεί με έντονα
ανάγλυφο τρόπο η μύτη στη μέση του προσώπου. Το πιγούνι είναι έντονο
και καμπυλωτό. Το κεφάλι είναι στραμμένο προς τα πίσω, έτσι που ο
αρπιστής φαντάζει σαν να ατενίζει το άπειρο, μαγεμένος από την ίδια τη
μουσική του.
Λεπτομέρειες υπάρχουν μόνο στα πόδια, όπου έχουν χαραχτεί τα πέντε
δάκτυλα. Τα πέλματα είναι σε ευθεία οριζόντια γραμμή και δείχνουν να
πατούν σταθερά, σε αντίθεση με τα όρθια κυκλαδικά ειδώλια, τα πέλματα
των οποίων είναι λοξά, σχεδόν κάθετα και ακολουθούν τη γραμμή του
υπόλοιπου ποδιού, έτσι που φαίνεται ότι οι μορφές δεν μπορούν να
ισορροπήσουν και να στηριχτούν από μόνες τους. «Ο αρπιστής», γνωστός και
ως «Ορφέας των Κυκλάδων», έχει σπάνια, ιδιαίτερη τυπολογία σε σχέση με
τα υπόλοιπα κυκλαδικά ειδώλια, που είναι όρθια, μετωπικά και με
σταυρωμένα τα χέρια στο στήθος. Εδώ ο μαρμαρογλύπτης παρουσιάζει ένα
πραγματικά τρισδιάστατο και περίοπτο γλυπτό, η κίνηση του οποίου
προεκτείνεται από όλες τις πλευρές στον χώρο. Πιθανόν να ήταν βαμμένο με
κόκκινο ή μπλε χρώμα. Σε ορισμένα κυκλαδικά ειδώλια έχουν βρεθεί ίχνη
χρώματος.
Συνθετικά, οι καμπύλες των ποδιών της καρέκλας συνδέονται οπτικά με τις
καμπύλες της άρπας, των χεριών του αρπιστή και του κεφαλιού του. Αυτές
οι καμπύλες δημιουργούν αντίθεση με τις ευθείες γραμμές της πλάτης, της
βάσης της καρέκλας και του ανθρώπινου κορμού. Σε όλες τις φόρμες υπάρχει
ισορροπία, καθώς όλες έχουν το ίδιο περίπου οπτικό βάρος, την ίδια
έλλειψη λεπτομερειών και την ίδια μορφοποίηση.
Ο μακρύς λαιμός (που θυμίζει τα αφρικανικά γλυπτά) και το πεπλατυσμένο
κεφάλι δε δείχνουν έλ-λειψη γνώσης των ανατομικών λεπτομερειών και
αναλογιών, αλλά αποτελούν υφολογική επιλογή. Θα ήταν εύκολο στον γλύπτη
να χαράξει, για παράδειγμα, σχηματοποιημένα μάτια, όπως σε προγενέστερα
ειδώλια, αλλά εδώ επιλέγει την απλοποίηση της φόρμας. |
|
ΓΛΩΣΣΑΡΙ
|
| Είδωλο: |
| Είναι
το υποκοριστικό της λέξης «είδωλο», που σημαίνει ομοίωμα της μορφής του
ανθρώπου. Επομένως ειδώλιο είναι το μικρού μεγέθους αγαλματίδιο. Τα
ειδώλια κατασκευάζονταν από διάφορα υλικά, όπως πέτρα, ξύλο, πηλό,
κόκαλο, ελεφαντόδοντο. Με τα είδωλα λατρεύονταν και οι θεότητες
(ει-δωλολατρία). |
| Έπος: |
| Σημαίνει
λόγος, αφήγηση, και πρόκειται για λογοτεχνικό είδος με έμμετρο λόγο και
μεγάλη έκταση. Τα έπη περιγράφουν ηρωικές και θρυλικές πράξεις του
παρελθόντος. Γνωστά έπη είναι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια του Ομήρου. |
| Πρωτοκυκλαδική περίοδος: |
| Είναι
η πρώτη φάση (3200-2000 π.Χ.) του κυκλαδικού πολιτισμού, τμήματος του
ευρύτερου αιγαιακού πολιτισμού. Κατά τη μεσοκυκλαδική περίοδο (2000-1600
π.Χ. περίπου, μέχρι δηλαδή την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας)
σημειώθηκε η άνθηση του πολιτισμού αυτού. Η υστεροκυκλαδική περίοδος
εκτείνεται από το 1600 μέχρι το 1100 π.Χ. |
|
ΜΕΡΙΚΕΣ ΧΡΗΣΙΜΟΤΕΤΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Ο ρόλος της μουσικής στη ζωή των αρχαίων Ελλήνων;
| |
| . Πού βρίσκεται η Κέρος; |
|
Βρίσκεται στις Κυκλάδες, ανάμεσα στα νησιά Αμοργό και Νάξο, δίπλα στο Κουφονήσι.
|
|
- Η
μουσική ήταν σημαντική στη ζωή των αρχαίων Ελλήνων και αποτελούσε ένα
από τα κύρια μαθή-ματα στη διαπαιδαγώγηση των νέων μαζί με τη ζωγραφική,
την ανάγνωση, τη γραφή, τα μαθηματικά και τη γυμναστική. Τη
χρησιμοποιούσαν ακόμη και για θεραπευτικούς σκοπούς ή γενικότερα για τη
«θεραπεία της ψυχής». Η μουσική εξελισσόταν μαζί με όλα τα υπόλοιπα
πολιτιστικά χαρακτηριστικά και τις πολιτιστικές εκδηλώσεις και, όπως και
σήμερα, συνόδευε τις χαρές, τις λύπες, τα γλέντια και τη διασκέδαση. Οι
αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν ότι η μουσική έχει κρυφή δύναμη που επιδρά
στο σώμα και στην ψυχή των ανθρώπων.
-
Το θέμα της απαγγελίας του, που συνοδευόταν από τους ήχους της άρπας,
πιθανόν να ήταν επικό. Ίσως να αφηγούνταν προφορικά την ιστορία του λαού
και των αρχηγών του, τους ηρωισμούς στις μάχες, τα μεγάλα γεγονότα, τις
δοξασίες. Στον κυκλαδικό πολιτισμό η ιστορία και οι παραδόσεις δε
μεταδίδονταν στις επόμενες γενιές μέσω γραπτών κειμένων, αλλά από τους
ραψωδούς, από την προφορική αφήγηση. Ο ρόλος του αρπιστή δεν ήταν μόνο
να παίζει μουσική. Η μουσική υπηρετούσε τον λόγο, ώστε αυτός να
μεταδίδεται με ευχάριστο και υποβλητικό τρόπο και να γίνεται γνώση.
- Δεν πρόκειται μόνο για κτερίσματα σε τάφους. Τα ειδώλια βρέθηκαν και σε
οικισμούς, πράγμα που σημαίνει ότι τα χρησιμοποιούσαν και αλλού. Σε
τάφους βρέθηκαν και ορισμένα επιδιορθωμένα. Έτσι, βγαίνει το συμπέρασμα
ότι ήταν σε χρήση, πριν τοποθετηθούν στον τάφο. Μπορεί να ήταν
λατρευτικά ειδώλια ή να τα χρησιμοποιούσαν σε τελετές.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
| 1.Geoffroy-Schneiter, B. (2004). Κυκλαδικά ειδώλια. Αθήνα: Αγρα. |
|
2.Ντούμας, Χ. (2000). Πρωτοκυκλαδικός Πολιτισμός. Αθήνα: Συλλογή Ν.Π. Γουλανδρή. |
|
3.Zervos, C. (1957). L'art des Cyclades. Paris: Cahiers d'Art. |
|
4.Renfrew, C. (1991). The cycladic spirit: Masterpieces
from the Nicholas P. Goulandris Collection. New York: Harry N. Abrams
Inc. |
5 pi-schools.gr
|