Άρθρο του Δρ. Χαράλαμπου Γκούβα*
Η κατά παραγγελίαν ανάλυση των τριών καθηγητών γλωσσολογίας σχετικά με την ορθογραφία της λέξης «Ορθοπεδική» ή «Ορθοπαιδική» είναι επιστημονικά πληρέστατη και δεν χρειάζεται σχόλια από μένα. Εκτός από το γλωσσολογικό σκέλος όμως υπάρχει το εννοιολογικό και το πρακτικό. Ας δούμε τα πράγματα από την αρχή.
Ανεξάρτητα από την προέλευση της λέξης «Ορθοπεδική», στην Ελλάδα η νέα αυτή ειδικότητα εδραιώθηκε μεταπολεμικά και πάντοτε γραφόταν με «ε». Από το 1947 έχουμε την Ελληνική Εταιρία Χειρουργικής Ορθοπεδικής και Τραυματολογίας (EEXOT) γραμμένο με «ε». Μια ανεπίσημη υποειδικότητα συναδέλφων μας, η «Παιδο-Ορθοπεδική» γραφόταν πάλι με «ε». Μέχρι το 1995 δεν υπήρχε ιδιαίτερο πρόβλημα γραφής της λέξης σε όλη την Ελλάδα. Σε λεξικά, βιβλία, άρθρα, ταμπέλες, κάρτες, έντυπα, παντού η λέξη εγράφετο «Ορθοπεδική». Στην ξένη όμως βιβλιογραφία υπήρχαν και υπάρχουν δύο γραφές.
Τα Βρεττανικά συγγράμματα κατά κανόνα γράφουν Orthopaedics όπως πχ το βιβλίο του Graham Appley: «System of Orthopaedics and Fractures» (1996). Στα Αμερικάνικα συγγράμματα έχουμε και τις δύο γραφές Οrthopaedics και Orthopedics. Αναφέρονται μερικά παραδείγματα.: Campbell’s: «Οperative Orthopaedics» (1988), Tachdjian: «Pediatric Orthopedics», Harry Skinner: «Current Orthopedics» (1996), AOOS-USA: «Orthopaedic Knowledge Update». Στις άλλες γλώσσες κατά κανόνα επικρατούσε το «e» παρά το «ae». Έτσι υπερτερούσε μάλλον η τάση για γραφή με «e», και είναι σίγουρο ότι με μια συντονισμένη αλληλογραφία της ΕΕΧΟΤ παγκοσμίως, θα περνούσε η γραφή με «e».
Από το 1995 και μετά ενέσκηψε μια ανεξήγητη λαίλαπα (μόδα) γραφής της Ορθοπεδικής με «αι» (Ορθοπαιδική) προς μίμησιν με το «ae» των Αγγλοσαξώνων (Orthopaedics).
Tελικά μετά από πολλές αναβολές και καθυστερήσεις η αρχική ομάδα των ερασιτεχνών γλωσσολόγων κατάφερε πείθοντας και άλλους …διανοούμενους της ιατρικής να θέσουν το θέμα σε …ψηφοφορία στην ΕΕΧΟΤ και τελικά το αποτέλεσμα ήταν με πλειοψηφία η Ορθοπεδική να γράφεται πλέον «Ορθοπαιδική». Έτυχε να απουσιάζω από αυτή τη Γενική Συνέλευση της ΕΕΧΟΤ, αλλά ως συνήθως παρευρίσκονται 50-100 άτομα από το σύνολο των 1500 Ελλήνων Ορθοπεδικών. Αν υπολογίσουμε ότι ψήφισαν θετικά 70 άτομα από τα 100, 70 άτομα επί συνόλου 1500 αποφάσισαν η λέξη Ορθοπεδική να γράφεται από τούδε και στο εξής Ορθοπαιδική! Έτσι έχουμε πλέον την παγκόσμια πρωτοτυπία για το βιβλίο ρεκόρ Γκίνες, να τεκμηριώνεται η ορθογραφία μιας λέξης ενδεικτικής επαγγέλματος και επιστήμης, με δημοκρατικές διαδικασίες!!! Τι άλλο θα δούμε πλέον σ’ αυτή τη χώρα!
Τελικά τι κατάφεραν με αυτή την αλλαγή του ονόματος; Απλώς να ευθυγραμμισθούν ορθογραφικά με το 50% των τίτλων της λέξης Ορθοπεδικής στη γη. Μια τρύπα στο νερό! Πάντως, όπως και να έχουν τα πράγματα, ο γράφων, θα είναι παγκοσμίως ο τελευταίος που θα δεχθεί να γράψει το «Ορθοπεδική» με «αι», και αυτό για τους εξής λόγους:
(α) Διεθνής επιθυμία είναι η παγκοσμιοποίηση της γλώσσας και η απλοποίησή της, που πέραν της ευχρηστίας έχει άμεσο όφελος (λιγότερες πληκτρολογήσεις σε υπολογιστή, λιγότερο μελάνι στην εκτύπωση, ευκολία συνεννόησης, κλπ), και
(β) Πέραν της ετυμολογικής προέλευσης, το «Ορθοπεδική» καλώς ή κακώς εμπεριέχει το νόημα ότι είναι η Επιστήμη πού «στήνει τον ανάπηρο στα πόδια του» («ορθώνω εις το πέδον»). Οι λέξεις πέδη, δάπεδο, τροχοπέδη, πέδιλο, επιδαπέδιος, έχουν την ίδια ρίζα.
(γ) Αντίθετα, το «Ορθοπαιδική» (Ορθόν + Παιδίον) αφήνει το ψεύτικο μήνυμα ότι είναι η Επιστήμη πού «φροντίζει τα παιδιά να μεγαλώσουν χωρίς αναπηρίες». Ουδέν αναληθέστερον τούτου, γιατί η Ορθοπεδική καλύπτει όλες τις ηλικίες.
(δ) Όταν βλέπω συναδέλφους μου ηλικίας άνω των 60 ετών να αλλάζουν οψίμως την ορθογραφία μια λέξης, με επιχειρήματα γνωστά από εκατονταετηρίδος, δεν μας θυμίζει αυτό «μιμητισμό» (πιθηκισμό) προς κάποιες ξένες γραφές, αλλά και γιατί όχι, δεν μοιάζει κάπως με την περίπτωση του ονόματος της «Μακεδονίας», που επί 50 χρόνια όλοι «έκαναν την πάπια» όταν το υπέκλεψαν οι Γιουγκοσλάβοι του Τίτο και ξαφνικά έγιναν υπερπατριώτες, επιθυμούντες και απαιτούντες από τον Κίρο Γκλιγκόρωφ την αλλαγή του;
(ε) Εφόσον οι αγαπητοί καθηγητές ήθελαν μια ριζική αλλαγή στον όρο, γιατί δεν πρότειναν κάτι που πραγματικά να πιάσει τόπο; Και αυτό είναι μόνο ο όρος «Μυοσκελετική χειρουργική» (Musculoskeletal Surgery) και «Χειρουργός Μυοσκελετικού» (Musculoskeletal Surgeon) για να τελειώνει η υπόθεση μια για πάντα.
«Ορθοπεδική» λοιπόν, τύποις και ουσία.
© Χαράλαμπος Γκούβας
* Ο Δρ. Χαράλαμπος Γκούβας είναι Ορθοπεδικός Χειρουργός, Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής του Ιδρύματος «Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας».