Η πυξίδα ήταν
ένα αποθηκευτικό αγγείο, στο οποίο συνήθως αποθήκευαν καλλυντικά ή
αντικείμενα καλλωπισμού. Η ονομασία πυξίδα είναι ρωμαϊκή ενώ το ελληνικό
όνομα ήταν πιθανώς κυλιχνίς. Ως σχήμα είναι γνωστό και από τα
γεωμετρικά χρόνια.
Γεωμετρική Αγγειογραφία, Πρωτογεωμετρική
Πυξίδα. 10ος – 9ος αι.
Το αγγείο είναι διακοσμημένο με μετόπη μαιάνδρου και παράλληλες ζιγκ – ζαγκ γραμμές. Διακοσμητικά μοτίβα υπάρχουν στο κουμπί του πώματος και στα χερούλια.
Πυξίδα. 10ος – 9ος αι.
Το αγγείο είναι διακοσμημένο με μετόπη μαιάνδρου και παράλληλες ζιγκ – ζαγκ γραμμές. Διακοσμητικά μοτίβα υπάρχουν στο κουμπί του πώματος και στα χερούλια.
Γεωμετρική Αγγειογραφία, Γεωμετρική μέση
Αττική πυξίδα. 800 π.Χ. περίπου. Ύψος 0,56 εκ.
Το σώμα του κυρίως αγγείου είναι διακοσμημένο με γεωμετρικά μοτίβα. Ανάμεσα στις λαβές υπάρχει μια ζώνη με μαίανδρο. Δεξιά και αριστερά της ζώνης εικονίζεται από ένα άλογο στραμμένο προς το κέντρο.
Αττική πυξίδα. 800 π.Χ. περίπου. Ύψος 0,56 εκ.
Το σώμα του κυρίως αγγείου είναι διακοσμημένο με γεωμετρικά μοτίβα. Ανάμεσα στις λαβές υπάρχει μια ζώνη με μαίανδρο. Δεξιά και αριστερά της ζώνης εικονίζεται από ένα άλογο στραμμένο προς το κέντρο.
Γεωμετρική Αγγειογραφία, Γεωμετρική μέση
Αττική πυξίδα. 750 π.Χ. Ύψος 23,5 εκ. Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστόνη, 1970.232
Το σώμα του αγγείου είναι διακοσμημένο με μαίανδρους, σβάστικες, τετράφυλλα άνθη, που χωρίζονται μεταξύ τους από σιρίτια τριών κάθετων γραμμών. Πάνω και κάτω από την κεντρική ζώνη διακρίνονται ζώνες με γεωμετρικά μοτίβα.
Το κάλυμμα είναι διακοσμημένο με ομόκεντρους κύκλους ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν ζώνες με τρίγωνα ή στιγμές.
Στην κορυφή του καλύμματος έχουν προστεθεί τέσσερα άλογα (δείγμα πλούτου) τα οποία είναι διακοσμημένα στο λαιμό με λωρίδες και γραμμές ζικ-ζακ.
Αττική πυξίδα. 750 π.Χ. Ύψος 23,5 εκ. Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστόνη, 1970.232
Το σώμα του αγγείου είναι διακοσμημένο με μαίανδρους, σβάστικες, τετράφυλλα άνθη, που χωρίζονται μεταξύ τους από σιρίτια τριών κάθετων γραμμών. Πάνω και κάτω από την κεντρική ζώνη διακρίνονται ζώνες με γεωμετρικά μοτίβα.
Το κάλυμμα είναι διακοσμημένο με ομόκεντρους κύκλους ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν ζώνες με τρίγωνα ή στιγμές.
Στην κορυφή του καλύμματος έχουν προστεθεί τέσσερα άλογα (δείγμα πλούτου) τα οποία είναι διακοσμημένα στο λαιμό με λωρίδες και γραμμές ζικ-ζακ.
Παρεμφερές αγγείο ήταν και η Πλημοχόη (ή κώθων ή εξάλειπτρον)
Υπάρχουν αρκετοί τύποι πυξίδων:
α) Η τριποδική πυξίδα με σώμα στο σχήμα κυπέλλου και τρία πόδια.
β) Με χαμηλές κυρτές πλευρές, θολωτό πώμα και χαμηλό πόδι.
γ) Με υψηλές κυρτές πλευρές, μικρό πόδι και επίπεδο κάλυμμα με λαβή.
Λεκανίς
Η λεκανίς ήταν ένα χαμηλό, πλατύ αγγείο που στηριζόταν σε χαμηλή και στενή βάση. Αποτελούνταν από δύο τμήματα. Το κατώτερο κυλινδρικό τμήμα μετά τη βάση φάρδαινε βαθμιαία και ενωνόταν με το ανώτερο το οποίο έμοιαζε με ζώνη και στηριζόταν κάθετα πάνω στο κατώτερο. Σ’ αυτό το τμήμα ήταν στερεωμένες οι δύο οριζόντιες λαβές σε σχήμα κορδέλας. Το αγγείο κατέληγε σε χείλη κατάλληλα προσαρμοσμένα για να δεχτούν κάλυμμα. Το κάλυμμα ήταν ένας οριζόντιος με ελαφριά καμπύλη κυλινδρικός δίσκος στην κορυφή του οποίου ορθωνόταν ένας κυλινδρικός μίσχος· στην άκρη του μίσχου ενωνόταν ένας μικρότερος δίσκος που χρησίμευε ως λαβή.
Το αγγείο ήταν γνωστό ήδη από τη γεωμετρική περίοδο. Γίνεται ιδιαίτερα δημοφιλές στην ερυθρόμορφη περίοδο.
Προσφερόταν ως γαμήλιο δώρο, όπως φαίνεται από τις διακοσμήσεις γαμήλιων πομπών στη ερυθρόμορφη αγγειογραφία. Η χρήση του ήταν ποικίλη: για τις θυσίες, για πλύσιμο, για τοποθέτηση φαγητού κ.ά. Μέσα σε λεκανίδες συνηθιζόταν να τοποθετούν κοσμήματα, αρώματα ή γυναικεία παιχνίδια που έστελναν οι γονείς στη νύφη τη δεύτερη μέρα του γάμου, στα «Επαύλια».
Αν το αγγείο δεν έφερε κάλυμμα ήταν γνωστό ως λεκάνη.
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ