ΑΞΕΧΑΣΤΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΗΘΟΠΟΙΟΙ : ΣΑΠΦΩ ΝΟΤΑΡΑ ( ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 05/05-2013 )

Είπαμε να θυμηθούμε τα Σόδομα και Γόμορα της Σαπφούς Νοταρά με όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας.

Η Σαπφώ Νοταρά (Ηράκλειο Κρήτης, 1907 - Αθήνα, 11 Ιουνίου 1985)

Η ΖΩΗ ΤΗΣ
Η Σαπφώ Νοταρά φοίτησε στη δραματική σχολή του Εθνικού και στη δραματική σχολή του Πειραϊκού συνδέσμου από το δρόμο της οποίας πήρε το όνομά της, αφού το πραγματικό της επώνυμο ήταν Χανδάνου. Όταν ήταν νέα, είχε τέλειο σώμα και έκανε χορό. Σε μια φωτογραφία της ήταν γυμνή από τη μέση και πάνω, φορώντας ψεύτικη γενειάδα και ακάνθινο στεφάνι με τα χέρια ολάνοιχτα πάνω σε σταυρό. Ήταν άγρια και ελεύθερη ύπαρξη, από τότε θυμωμένη και καλοκάγαθη μαζί. Εγκατέλειψε την επιστήμη μετά το πανεπιστήμιο και ασχολήθηκε με το θέατρο. Απόφαση αυτοκαταστροφική τη δεκαετία του ΄30. Αρίστευσε παντού. Στο θέατρο της Κοτοπούλη έπαιζε όλους τους ρόλους αντικαθιστώντας τη μεγάλη ηθοποιό στο εναλλασσόμενο ρεπερτόριο του θεάτρου μαζί με τη Γεωργία Βασιλειάδου, όταν η Μαρίκα Κοτοπούλη ταξίδευε στο εξωτερικό. Ήταν ένας άνθρωπος με εκτόπισμα πολλών ανθρώπων μαζί, παρατηρεί εύστοχα ο σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής.
Τη φωνή της τη «δανείστηκε», όταν ένα παιδάκι στο διάδρομο μιας πολυκατοικίας, της είπε με άγρια φωνή: «Σταμάτα, σε πυροβολώ!». Μόνο ως πρώτη ύλη βέβαια τη χρησιμοποίησε όπως το παιδάκι, μέχρι η φωνή της να γίνει ένα ολοκληρωμένο μουσικό όργανο. Με αυτή τη φωνή έμεινε αξέχαστη στο ραδιόφωνο ως θρυλική Κλημεντίνη στο «Ημερολόγιο ενός θυρωρού» και ως κυρία Κυριακή στην παραγωγή του Κ. Π. Παναγιωτόπουλου. 

 MAΡΤΥΡΙΕΣ 


 Ήταν μια γυναίκα η οποία πραγματικά αποφάσισε να γυρίσει την πλάτη της σε ένα μικροαστικό ή αστικό τρόπο ζωής… Τελείωσε το πανεπιστήμιο –από τις λίγες γυναίκες τότε-, τη Βιομηχανική Σχολή. Δούλευε στην Τράπεζα, έκανε χορό, και ξαφνικά αποφάσισε να βγει στο θέατρο, αλλάζοντας το όνομά της… αν θυμάμαι καλά πρέπει να ήτανε Xανδάνου… και έκτοτε ήταν σαν να αποσύρθηκε από τον κόσμο, έγινε σαν ιερό πρόσωπο, δηλαδή έβλεπε όλη την ίντριγκα που γινότανε γύρω της και δεν ήθελε να συμμετάσχει, για να μη χάσει μια βαθύτερη αγνότητα που είχε.
(…) Μου είπε ότι το ’35 στην Αίγυπτο είχε ερωτευθεί έναν εργοστασιάρχη, όχι, την είχε ερωτευθεί ένας εργοστασιάρχης και της έλεγε να τον παντρευτεί και θα της έχτιζε τρία θέατρα, αλλά αυτή δεν τον αγαπούσε και τον είχε διώξει, κι εγώ της είπα: «Σαπφώ, έπρεπε να θυσιαστείς για την τέχνη, βρε παιδί μου, τώρα θα είχες τρία θέατρα» και μου είπε ότι είμαι ένας βλαξ, διότι ο εργοστασιάρχης αυτός ήτανε χημικός, είχε κάνει πειράματα κι είχε παραμορφωθεί κι είχε γίνει σαν τον Φρανκεστάιν!… Ύστερα μου είπε ότι είχε ερωτευτεί έναν αντάρτη, τον αγαπούσε και ότι αυτός χάθηκε στον εμφύλιο.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΝΙΩΤΗΣ
από την εκπομπή της ΕΡΤ ΑΝΤ’ ΑΥΤΟΥ

Oταν ο Τσαρουχης έκανε φάρσα στην Σαπφώ

 Η Σαπφώ Νοταρά ήταν ένας άνθρωπος με εκτόπισμα πολλών ανθρώπων μαζί, όπως παρατήρησε εύστοχα ο σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής. Συνεργάστηκε με τον Γιάννη Τσαρούχη, ο οποίος της έδωσε το ρόλο της κορυφαίας σε όλα τα χορικά των Τρωάδων του.

Είχαν φιλία και συχνά βρισκόντουσταν σε ζαχαροπλαστείο της Φωκίωνος Νέγρη
Ενα βραδυ η Σαπφω Νοταρά έφυγε νωρίς γιά ύπνο Ο Τσαρούχης σκαρφίστηκε φάρσα Αφησε να περάσει καμμιά ώρα και πήγανε όλοι μαζί στο τηλέφωνο του μαγαζιού Σχημάτισε τον αριθμό της κι όταν απάντησε νυσταγμένα, όπως έκανε στην .."Χαρτοπαίχτρα", της είπε με βαθιά , απόκοσμη φωνή
"Σαπφωωώ, κοιμάσαι; Ξύπνα"
"ποιός είναι, καλέ;" απάντησε παραξενεμένη εκείνη
Ο Τσαρούχης συνέχισε με την ίδια φωνή, αλλά ενα ..προδοτικά μοιραίο λάθος!
"Είμαι ο Αγχάγγελος και έγχομαι να σε πάγω" Για να πέσει η εκπληκτική ατάκα
"Αρχάγγελο και πούστη, πρώτη φορά βλέπω"!

Η ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΣΑΠΦΩ ΝΟΤΑΡΑ
 
Στις ταινίες που έπαιζε η Σαπφώ Νοταρά ήταν για πολλά χρόνια ένας ετοιμοθάνατος γελωτοποιός, όπως σημειώνει ο βραβευμένος ποιητής και φιλόλογος Ματθαίος Μουντές. Και αυτό το καταλάβαινε και αντιδρούσε απότομα στον περίγυρό της, ακόμα και σε περιπτώσεις φιλικής προσέγγισης. Σιγά-σιγά αυτή η πεποίθηση έγινε δικαιολογία της ύπαρξής της. Όπως λέει στο βιογραφικό του διήγημα «Τα σαντέ της Σαπφώς» ο Γιώργος Μανιωτης, ο μόνος πνευματικός άνθρωπος που την πλησίασε και έγραψε γι΄αυτήν, ήταν σα να έλεγε στον κόσμο «στην πραγματική ζωή δε θα υπάρχω. Θα υπάρχω μόνο, όσο διαρκεί η παράσταση».
Έτσι φρόντισε να κρατήσει τον εαυτό της, αόρατο σχεδόν, μισοκρυμμένο πάντα στις πίσω σκιές των κτιρίων. Το άβατο της μοναξιάς της δεν το πάτησε ποτέ κανείς. Στη διάρκεια της ημέρας την έβλεπες συχνά να κάθεται μονάχη της στο τραπεζάκι κάποιου καφενείου, να μηρυκάζει τη θλίψη της, να ηλεκτρίζεται στη θέα των απόμαχων της ζωής και να καπνίζει τα κόκκινα τσιγάρα της. Οι άνθρωποι του θεάματος δεν της φέρθηκαν καλά, δεν εκτίμησαν το ταλέντο της, δεν μπόρεσαν να διακρίνουν τον αρχαίο σπαραγμό της. Εκείνη την πρώτη μεταπολεμική περίοδο των αιωνίως ερωτευμένων νεαρών πλάι στις ακρογιαλιές και μέσα στα σπορ αυτοκίνητα, πίσω από τη βροντερή και βραχνή φωνή της υπηρέτριας και σπιτονοικοκυράς, που της έδιναν να παίζει στον κινηματογράφο υπήρχε ένα άτομο παρατημένο από τις ανθρώπινες φιλοδοξίες των ημερών. Με μια παράξενη ανθρωπιά και αγνότητα, που έκανε τους ρόλους της τόσο πιστευτούς., γιατί έδινε στις λέξεις ύλη, όταν φώναζε «μπουρλότο!». Ο Γιάννης Τσαρούχης συνέλαβε το πραγματικό της ταλέντο και τις δίνει το ρόλο της κορυφαίας του χορού αλλά και όλα τα χορικά των «Τρωάδων». Υπέφερε από σοβαρή αρθρίτιδα και σάκχαρο, λόγω των γλυκών που έτρωγε συχνά για να ξεγελά την πείνα της λόγω των πενιχρών εσόδων τηs. Κανένας πολιτιστικός ή κρατικός φορέας δε νοιάστηκε γι΄ αυτήν. Άλλωστε η πλειοψηφία των συναδέλφων της τη θεωρούσε απλά ένα κωμικό πρόσωπο. Ενώ στεκόταν πεθαμένη στην ψάθινη καρέκλα της, η ανοιχτή τηλεόραση συνέχιζε να παίζει αδιάφορη, πουλώντας ψεύτικα όνειρα και πιπεράτα σκάνδαλα στα θύματα της νέας εποχής.
ΥΓ. Προσωπικά η Σαπφώ Νοταρά χαράχτηκε ως ιδιαίτερη φιγούρα στην εφηβική μνήμη μου, όταν την είδα πλάι στην Έλλη Λαμπέτη και το Δημήτρη Παπαμιχαήλ να παίζει έναν ακόμα συγκλονιστικό ρόλο υπηρέτριας στη θεατρική παράσταση «Φιλουμένα Μαρτουράνο» του Εντουάρντο Ντε Φίλιππο, που έγραψε τη δική της ιστορία στο ελληνικό θέατρο και με έκανε από τότε μόνιμο εραστή του.
Νίκος Θωμόπουλος

Μεταξύ των ερμηνειών της περιλαμβάνεται ένα τραγούδι σε στίχους του Πωλ Σαρτρ και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, με τίτλο "Στην Οδό του Μπλαμαντώ".. Κύκνειο άσμα της αποτέλεσε η συνεργασία της με τον τελευταίο, στην "Πορνογραφία", το 1981. Πασίγνωστη έγινε και μέσα από τις ατάκες της, όπως το «Εδώ μέσα γίνονται Σόδομα και Γόμορα».

Άφησε εποχή με τις ερμηνείες της στις .....
ταινίες «Αχ, αυτή η γυναίκα μου», «Η χαρτοπαίχτρα», αλλά και στο θέατρο στην «Πορνογραφία» (1981) και στο ραδιόφωνο ως «Η κυρία Κυριακή» (η τελευταία ήταν ραδιοφωνική παραγωγή του Κώστα Π. Παναγιωτόπουλου).

Πέθανε εντελώς μόνη και αβοήθητη σε διαμέρισμα που διέμενε επί της πλατείας Κουμουνδούρου, σημερινής πλατείας Ελευθερίας, στον αριθμό 22, το ενοίκιο του οποίου πλήρωνε κάποιος νέος επιχειρηματίας, άλλοτε μικρός θαυμαστής της που έμεινε όμως άγνωστος. Τη βρήκαν δύο ημέρες αργότερα μετά από αναζήτηση από παρακείμενο εστιατόριο που συνήθιζε να πηγαίνει. Η αστυνομία διέρρηξε την πόρτα και τη βρήκε νεκρή στις 13 Ιουνίου του 1985.

Κηδεύτηκε σε στενό κύκλο στο Νεκροταφείο του Ζωγράφου παρουσία της Αλίκης Γεωργούλη και της Ντίνας Κώνστα. Οι μόνοι της απόγονοι ήταν ανίψια.