Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΜΑΣ ΤΟ … ΜΕΛΛΟΝ ΜΑΣ (ΝΙΚΗ – VICTORIA ΣΕ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΙΑ ) B MΕΡΟΣ

Posted on Απριλίου 2, 2013 by nnews | Επεξεργασία

ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ Α ΜΕΡΟΣ
Η αυτοκρατορική Νίκη (1ος αι. π.Χ. – 5ος αι. μ.Χ.)
Η νίκη του Οκταβιανού στη ναυμαχία του Ακτίου (31 π.Χ.) έθεσε τα θεμέλια μιας αυτοκρατορίας. Και η Νίκη απεικονίστηκε στα νομίσματα πάνω σε πολεμικό πλοίο. Η μορφή της νίκης συνδέθηκε με τον αυτοκρατορικό θεσμό αφού πρόβαλε τον αυτοκράτορα και την στρατιωτική του δύναμη και τις επιτυχίες του.

Χρυσός aureus Μάρκου Αυρηλίου, περ. 171-172 μ.Χ. Νομισματικό Μουσείο, Αθήνα. Η Νίκη στέφει τον Μάρκο Αυρήλιο.

Με τη δημιουργία της αυτοκρατορίας εμφανίστηκε και η παράσταση της Νίκης πάνω σε σφαίρα και αναγράφηκε το όνομά της, VICTORIA AVG, παρουσιάστηκε επίσης να στεφανώνει τον αυτοκράτορα ή τους δύο Αυγούστους ή να χαράσσει πάνω στην ασπίδα.
Μετά την επικράτηση του χριστιανισμού νέα σύμβολα όπως το χριστόγραμμα και ο σταυρός πήραν εν μέρει τη θέση της μορφής της. Ο Μέγας Κωνσταντίνος και οι διάδοχοί του (307-364) χρησιμοποίσηαν την παράστασή της σε επετειακές κοπές, δηλαδή σε μετάλλια, ακολουθώντας την παλαιότερη παράδοση, στα οποία η Νίκη στεφανώνει την προσωποποίηση της νέας πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη.
Στη διάρκεια της πρωτοβυζαντινής περιόδου (4ος-7ος αι.) συντελείται μία αργή διαδικασία μεταλλαγής των ρωμαϊκών θεμάτων σε χριστιανικά. Έτσι στα νομίσματα του 4ου και 5ου αιώνα, η Νίκη παριστάνεται όρθια κρατώντας σταυρό ή καθιστή κρατώντας ασπίδα με το χριστόγραμμα ή σε ολόσωμη παράσταση γεμάτη κίνηση κρατώντας στεφάνι και σταυροφόρο σφαίρα.

Σόλιδος Αναστασίου Α΄, Κωνσταντινούπολη, 492-507 μ.Χ. Νομισματικό Μουσείο, Αθήνα. Η Νίκη κρατά υψηλό διακοσμημένο σταυρό.

Από τη Νίκη στον Άγγελο (6ος-13ος αι.)
Η μετατροπή της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε βυζαντινή σήμαινε και τον σταδιακό εκχριστιανισμό των συμβόλων έτσι η Νίκη, παγανιστική θεότητα, η θεά Victoria των Ρωμαίων, αλλά και συνοδός και μάρτυρας της εύνοιας των θεών αντικαταστάθηκε από τον χριστιανικό Άγγελο, τον μεσάζοντα ανάμεσα στον θεό και στους ανθρώπους. Για πρώτη φορά σε σόλιδο του Ιουστίνου Α΄ το 522-527, ο Άγγελος παριστάνεται με ανοικτά φτερά, κρατώντας σταυρό και σταυροφόρο σφαίρα.

Σόλιδος Ιουστινιανού Α΄, Κωνσταντινούπολη, 537-542 μ.Χ. Νομισματικό Μουσείο, Αθήνα. Ο Άγγελος με ανοιχτές τις φτερούγες του κρατά σταυρό και σταυροφόρο σφαίρα.

Η παράσταση του Αγγέλου παγιώθηκε την εποχή του Ιουστινιανού Α΄ (527-565), ωστόσο στις υποδιαιρέσεις του σόλιδου, τα σημίσσια και τριμίσσια, νομίσματα περιορισμένης κυκλοφορίας, εξακολούθησε να παριστάνεται η Νίκη μέχρι τις αρχές του 7ου αιώνα.
Η Νίκη των μεταλλίων
Κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, η μελέτη της αρχαιότητας επανέφερε τη μορφή της Νίκης στο προσκήνιο αλλά και τη χρήση των μεταλλίων. Τα μετάλλια έγιναν πολύ δημοφιλή απεικονίστηκαν σ’ αυτά θρίαμβοι, αξιώσεις, ματαιοδοξία αλλά και αποτυχίες ή αδυναμίες των αντιπάλων. Η Νίκη απεικονίστηκε σε μετάλλια βασιλέων και αρχόντων κρατώντας τον παλιό της συμβολισμό για τη δόξα, την πολεμική επιτυχία κάποιας πόλης, αλλά και τη δικαιοσύνη μέχρι τον 19ο αιώνα.

Χάλκινο μετάλλιο σε ανάμνηση της νίκης στη Ναύπακτο, 1571. Νομισματικό Μουσείο, Αθήνα. Έργο του Giovanni Vincenzo Melon. H Nίκη στεφανώνει τον Ιωάννη της Αυστρίας, επικεφαλής του ευρωπαϊκού στόλου.

Αργυρό μετάλλιο της Βρετανής βασίλισσας Βικτωρίας σε ανάμνηση της μάχης στην Μπαλακλάβα της Κριμαίας, 1854. Νομισματικό Μουσείο, Αθήνα. Έργο του Β. Wyon. Η Νίκη στεφανώνει στρατιώτη με αρχαία πανοπλία και ασπίδα με το βρετανικό λέοντα.

Με την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1896, η μορφή της Νίκης θα χρησιμοποιηθεί για να διακοσμήσει τα μετάλλια των νικητών.

Αργυρό μετάλλιο της Ολυμπιάδας του 1896, Νομισματικό Μουσείο, Αθήνα. Χαράκτης J.M. Chaplain. Ο Δίας υψώνει σφαίρα στην οποία πατά η Νίκη. Παράσταση εμπνευσμένη από το λατρευτικό άγαλμα του Δία στην Ολυμπία, έργο του Φειδία.

Αναμνηστικό μετάλλιο της Ολυμπιάδας του 1896, Νομισματικό Μουσείο, Αθήνα. Χαράκτης Νικηφόρος Λύτρας, κατασκευαστής W.Pittner Wifn. H Nίκη κρατά στεφάνι και ράβδο και στέκεται δίπλα σε φοίνικα που αναγεννάται από τις φλόγες.

Είναι εντυπωσιακή η πορεία της μορφής της Νίκης για περίπου 26 αιώνες σε νομίσματα και μετάλλια στον δυτικό κόσμο. Ξεκίνησε ως παράσταση σε νομίσματα της Ήλιδος, της πόλης που οργάνωσε για πρώτη φορά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ήταν φυσικό να αποτελέσει το σύμβολο στα μετάλλια των νικητών των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, ακολουθώντας μια δύσκολη πορεία ανάμεσα σε συμβολισμούς της ρωμαϊκής και βυζαντινής αυτοκρατορίας αλλά και στο πνεύμα της Αναγέννησης και της σύγχρονης Ευρώπης. Τα φτερά της ήταν το κύριο χαρακτηριστικό, αλλά και το στεφάνι, το κλαδί φοινικιάς, το άρμα που οδηγούσε, το τρόπαιο, η ασπίδα, η σφαίρα πάνω στην οποία αρχικά πατούσε, αργότερα την κράτησε και η σφαίρα έγινε σταυροφόρος, ακόμα και ο σταυρός μαρτυρούν τη μακριά πορεία της και την προσαρμογή της στα δεδομένα κάθε εποχής.
Το κείμενο αποτελεί περίληψη έκδοσης για τη φωτογραφική έκθεση του Νομισματικού Μουσείου με θέμα:
«NIKH – VICTORIA» σε νομίσματα και μετάλλια.
Για τη σύνταξη του καταλόγου έχουν συνεργαστεί:
Έλενα Γλύτση, Δέσποινα Ευγενίδου, Τζένη Μπούγια, Γιόρκα Νικολάου, Γιάννης Στόγιας, Παναγιώτης Τσέλεκας.