ΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ» ΜΕΧΡΙ 12 ΩΡΕΣ ΤΗ ΜΕΡΑ, ΠΟΥΛΩΝΤΑΣ ΧΑΡΤΟΜΑΝΤΙΛΑ,
ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΜΟΥΣΙΚΗ ΜΕ ΦΤΗΝΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ, ΚΟΥΛΟΥΡΙΑΣΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΥΟ
ΣΤΗΝ ΑΓΚΑΛΙΑ ΚΑΠΟΙΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ. 187 ΠΑΙΔΙΑ-ΕΠΑΙΤΕΣ ΕΧΟΥΝ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΙ ΣΤΗΝ
ΑΘΗΝΑ, 400 ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
«Δουλειά
για τους μεγάλους, παιχνίδι και σχολείο για τα παιδιά». Το σύνθημα της
κοινωνικής οργάνωσης ΑΡΣΙΣ ενάντια στην παιδική εργασία έχει δυστυχώς
και το αντίστροφό του: Περισσότεροι μεγάλοι στην ανεργία, περισσότερα
παιδιά στην επαιτεία. Η φτώχεια των γονιών δεν δικαιολογεί σε καμία
περίπτωση την εκμετάλλευση των παιδιών, ωστόσο, όπως αποδεικνύουν οι
έρευνες, το πρόβλημα δεν λύνεται με τιμωρητικά μέτρα, αλλά με
υποστηρικτικές δομές, για τα παιδιά και τις οικογένειές τους. 187 παιδιά
κατέγραψε η οργάνωση να επαιτούν μόνο στο κέντρο της Αθήνας το
τελευταίο τρίμηνο του 2012, και 400 παιδιά στη Θεσσαλονίκη σε όλη τη
διάρκεια του χρόνου.
Η «Εφ.Συν.» ακολούθησε τα παιδιά των δρόμων της Αθήνας και στηρίζει έναν άλλο αγώνα δρόμου, για χάρη των παιδιών, που πραγματοποιείται την Κυριακή στη Θεσσαλονίκη.
Tα βλέπετε καθημερινά. Σε ακριβούς πεζοδρόμους και γραφικά στενά, σε κεντρικές ή υποβαθμισμένες πλατείες, στα πεζοδρόμια και στους σταθμούς του μετρό, στα βαγόνια του ηλεκτρικού με φτηνά μουσικά όργανα και πλαστικά ποτηράκια για τα κέρματα, κουλουριασμένα στην αγκαλιά κάποιας γυναίκας, έξω από φούρνους ζητώντας φαγητό, σε εστιατόρια και καφέ πουλώντας χαρτομάντιλα. Είναι τα παιδιά που αναγκάστηκαν να μεγαλώσουν νωρίς, τα παιδιά που «εργάζονται», όπως περιγράφουν τα ίδια αυτό που κάνουν, έως και 12 ώρες καθημερινά
. Πιάνουν δουλειά στις 10.30 το πρωί και γυρίζουν στο σπίτι τους κατάκοπα μετά τις 11 το βράδυ, συχνά ασυνόδευτα, ευάλωτα σε διάφορες μορφές κακοποίησης. Είναι από βρέφη λίγων μηνών, μέχρι έφηβοι δεκάξι χρόνων. Αρκετά πηγαίνουν σχολείο αλλά σπάνια παρακολουθούν τακτικά τα μαθήματα και σχεδόν ποτέ δεν ολοκληρώνουν τη βασική εκπαίδευση. Κάποια είναι θύματα τράφικινγκ, συχνά μαζί με τις μητέρες τους. Τα περισσότερα τα βγάζουν στον δρόμο οι οικογένειές τους, θεωρώντας το σχεδόν φυσικό, ειδικά όταν και οι ίδιοι οι γονείς μεγάλωσαν με αυτό τον τρόπο.
Πριν νιώσετε οίκτο ή αποτροπιασμό για το «τι είδους γονείς είναι αυτοί που φέρονται έτσι στα παιδιά τους», πριν αναρωτηθείτε «τι κάνει το κράτος» (ομολογουμένως όχι και πολλά) πριν βάλετε το χέρι στην τσέπη ή στην περίπτωση που θεωρήσετε λύση την καταγγελία στην Αστυνομία, σκεφθείτε το ξανά. Κάτι στο οποίο συγκλίνουν οι φορείς που ασχολούνται με τα παιδιά του δρόμου είναι ότι οι καταγγελίες στην Αστυνομία πρέπει να είναι η τελευταία διαφυγή, αφού έχουν εξαντληθεί όλες οι άλλες προσπάθειες και αφού έχει βρεθεί από πριν μία λύση υποδοχής για το παιδί. Δεύτερον, με το να δίνετε χρήματα δεν βοηθάτε το παιδί, αλλά αθελά σας αναπαράγετε και ενθαρρύνετε την εκμετάλλευσή του.
Οπως μας πληροφορεί η κ. Σουλελέ, νομική σύμβουλος της ΑΡΣΙΣ, κοινωνικής οργάνωσης υποστήριξης νέων που ασχολείται με τα παιδιά του δρόμου από το 2002, μια καταγγελία στην Αστυνομία θα προκαλέσει μεγαλύτερα προβλήματα στα ίδια τα παιδιά: «Αφού συλλαμβάνονται, σε μια συνήθως τραυματική και ταπεινωτική εμπειρία, οδηγούνται στα κρατητήρια ανηλίκων και στον εισαγγελέα ανηλίκων εντός 24ωρου. Ο εισαγγελέας έχει την επιλογή είτε να απόσχει των καταγγελιών είτε να παραπέμψει το παιδί σε επιμελητή ανηλίκων είτε να ασκήσει δίωξη και να ορίσει δικάσιμο. Και στις τρεις περιπτώσεις το παιδί επιστρέφει στον δρόμο, αφού το παραλαμβάνει συνήθως κάποιος συγγενής (ο γονέας δεν εμφανίζεται για ευνόητους λόγους).
Οι δίκες στη συντριπτική τους πλειοψηφία πραγματοποιούνται ερήμην, μόλις ένα παιδί εμφανίστηκε σε δίκη για επαιτεία από το 2010», μας λέει. Το ίδιο συμβαίνει και με τους επιμελητές ανηλίκων, καθώς συχνά χάνονται τα ίχνη των παιδιών. Η κατάληξη σε ίδρυμα επίσης δεν είναι ιδανική, καθώς επέρχεται χωρισμός από το οικογενειακό περιβάλλον, κυρίως από τα αδέλφια με τα οποία τα παιδιά, συνήθως μέλη πολυμελών οικογενειών, είναι πολύ δεμένα. Γι” αυτό και η παραπομπή σε ξενώνες και δομές επιλέγονται σε περιπτώσεις υψηλής επικινδυνότητας, κακοποίησης ή τράφικινγκ. «Η καταγγελία και η σύλληψη σημαίνουν για το παιδί δυο-τρεις μέρες κοπιαστικής δουλειάς παραπάνω, για να πληρώσει το πρόστιμο», συμπληρώνει η Λένα, κοινωνική λειτουργός και συντονίστρια του προγράμματος της ΑΡΣΙΣ για παιδιά που βρίσκονται στον δρόμο.
Η Λένα, όπως και οι street workers της ΑΡΣΙΣ, δεν αναφέρουν τα πραγματικά τους ονόματα, ειδικά τα μικρά. «Αν κάποιο παιδί μάθει ότι γράφτηκε το όνομά μας στην εφημερίδα, δύσκολα θα μας εμπιστευθεί ξανά. Είναι μια σχέση εμπιστοσύνης που χτίζεται αργά και γκρεμίζεται εύκολα» μας λέει η νεαρή κοινωνιολόγος που δουλεύει στον δρόμο εδώ και δύο χρόνια – αυτήν ας την πούμε Ελευθερία. Μαζί τους στις εξορμήσεις η νομική σύμβουλος της ομάδας, επίσης street worker, τουλάχιστον άλλος ένας κοινωνιολόγος ή κοινωνικός λειτουργός, και συχνά εθελοντές. Δύο φορές την εβδομάδα, εδώ και έξι χρόνια, λειτουργεί σε συγκεκριμένο σημείο στην Αθήνα σταθμός δημιουργικής απασχόλησης για παιδιά που δουλεύουν στον δρόμο.
Για τα παιδιά, τα ομαδικά παιχνίδια, οι κατασκευές, η ζωγραφική είναι ένα σύντομο διάλειμμα από τη «δουλειά», που πρέπει να συνεχιστεί μέχρι να βγει το μεροκάματο – το οποίο ορίζεται από τον γονέα, συνήθως στα 30 ευρώ μίνιμουμ. Για τους ανθρώπους της ΑΡΣΙΣ είναι μια ευκαιρία να γνωριστούν με τα παιδιά, να τα βοηθήσουν, να ανοιχτούν και να μεταφέρουν κάποιο αίτημα ή ακόμα και να προσεγγίσουν τους γονείς τους. Επιπλέον, το παιχνίδι είναι μέσο διασύνδεσης με το σχολείο και επαφής με τη γνώση, μέσα από απλά βήματα, όπως το να γράψουν το όνομά τους σε μια ζωγραφιά, να μάθουν την ιστορία του τραγουδιού που έχουν μάθει να τραγουδάνε ή να παίζουν όλη μέρα, συνήθως με λάθος νότες σε ένα φτηνό έγχορδο ή ακορντεόν. Ζητούμενο είναι τα παιδιά να μην το αισθανθούν ως φιλανθρωπία, αλλά ως ένα μόνιμο σημείο αναφοράς με ανθρώπους που εμπιστεύονται.
Η καταγραφή του φαινομένου της παιδικής εργασίας, η διασύνδεση των παιδιών με υπηρεσίες (εκπαίδευσης, υγείας, ψυχοκοινωνικής στήριξης), η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού είναι τα τρία σκέλη του «Δικτύου Δράσης κατά της εκμετάλλευσης των παιδιών που εργάζονται στον δρόμο» της ΑΡΣΙΣ. Μολονότι η παιδική εργασία καταδικάζεται από τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του παιδιού, και η εξώθηση παιδιού σε επαιτεία τιμωρείται από τον νόμο (με κράτηση έως 6 μήνες και πρόστιμο έως 3.000 ευρώ), στην πραγματικότητα εκατοντάδες παιδιά «εργάζονται» καθημερινά, κυρίως επαιτώντας, είτε συντηρώντας τις οικογένειές τους είτε ως θύματα οργανωμένων κυκλωμάτων τράφικινγκ.
Οι street workers της ΑΡΣΙΣ κατέγραψαν τους τελευταίους τρεις μήνες του 2012 187 διαφορετικά παιδιά που επαιτούν στην ευρύτερη περιοχή του κέντρου της Αθήνας, με 60 από αυτά να εμφανίζονται πρώτη φορά. Υπολογίζουν ότι ανά πάσα στιγμή κάθε μέρα πάνω από 150 παιδιά βρίσκονται στους δρόμους της Αθήνας, ενώ ο συνολικός αριθμός υπολογίζεται ότι είναι διπλάσιος. «Υπάρχει μια σχετική υπεροχή των κοριτσιών στις ηλικίες 5-12, και μια υπεροχή των αγοριών στις ηλικίες 12-15», μας λένε.
Ως προς την καταγωγή, τα περισσότερα παιδιά-επαίτες στην Αθήνα είναι από τη Ρουμανία και δευτερευόντως από την Αλβανία, ενώ τον τελευταίο ενάμιση χρόνο έχουν εμφανιστεί παιδιά από ασιατικές χώρες, κυρίως παιδιά προσφύγων ή αιτούντων άσυλο. Υπάρχουν επίσης Ελληνες ρομά και μουσουλμανόπαιδες της Θράκης. Συνήθως πουλάνε μικροαντικείμενα ή παίζουν μουσική σε συνδυασμό με την απλή επαιτεία, ενώ όσο πιο μικρά είναι τόσο πιο σκληρά τα εκμεταλλεύονται: «Τα μικρά παιδιά στοχεύουν κατευθείαν στο συναίσθημα του περαστικού και βγάζουν μεγάλα μεροκάματα, γι” αυτό και ο γονέας θα εξαντλήσει τα όριά τους». «Μη δίνετε χρήματα», είναι η πάγια συμβουλή, «δώστε τους κάτι που θα χρησιμοποιήσουν τα ίδια, μαρκαδόρους, ένα μπλοκ ζωγραφικής ή κάτι φαγώσιμο».
«Παιχνίδι και σχολείο για τα παιδιά, δουλειά και χρήματα για τους μεγάλους», προτείνει η ΑΡΣΙΣ, ζητώντας αλλαγές στο νομικό πλαίσιο, ώστε τα παιδιά να μην αντιμετωπίζονται ποινικά, αλλά με ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Η 8χρονη Μελίνα και τα άλλα παιδιά
Για να βγούμε στον δρόμο με τους street workers, υπάρχουν αυστηροί κανόνες: Οχι φωτογραφική μηχανή, ακολουθούμε διακριτικά από απόσταση. Λίγο πιο κάτω από την Ακρόπολη πλησιάζουν τη Μελίνα. Είναι οχτώ χρόνων αλλά μοιάζει μικρότερη. Το τσαντάκι με τα χαρτομάντιλα είναι μέρος της στολής εργασίας, τα μαλλάκια χτενισμένα σε όμορφες πλεξούδες. Πιο κάτω δύο γυναίκες, μητέρα και θεία της Μελίνας, καθώς και πολλά από τα αδέλφια και τα ξαδέλφια της «δουλεύουν» επίσης. Αργότερα θα δούμε τον Γιώργο με το μπουζούκι, τη Μαρία, που πλησιάζει τα 14 και ντρέπεται πια να βγαίνει στον δρόμο και έχει κάτι να μοιραστεί με την Ελευθερία. Είναι καλή μαθήτρια, πανέξυπνη, προσπαθούν να πείσουν την οικογένεια να σταματήσει να τη βγάζει στον δρόμο. «Θα τη στηρίξουμε με ενισχυτική διδασκαλία, τους λέμε ότι θα έχουν ένα παιδί που θα πάει πανεπιστήμιο, θα τους κάνει περήφανους. Τα άλλα δύο αδέλφια “δουλεύουν”». Ο φόβος της Αστυνομίας ή του γονέα που παρακολουθεί, κάνει τα παιδιά συγκρατημένα, οι κουβέντες τους λιγοστές.
Οσο πλησιάζουμε στο Σύνταγμα τα πρόσωπα αλλάζουν, οι περιοχές είναι μοιρασμένες ανά εθνικότητα. Στο κέντρο υπερτερούν οι Ρουμάνοι, που έρχονται συχνά και ολόκληρες οικογένειες με σκοπό την επαιτεία. «Είναι πολύ δύσκολο να βγει ένα παιδί από τον δρόμο. Θεωρούμε κέρδος αν καταφέρουμε έστω να δουλεύει λιγότερο, υπό σχετικά καλύτερες συνθήκες ή να πάει σχολείο. Αν και δουλεύουν τόσο σκληρά, που είναι αδύνατον να παρακολουθούν τα μαθήματα. Ξέρουμε όμως περιπτώσεις παιδιών που, μεγαλώνοντας, έγιναν γονείς και αποφάσισαν ότι τα δικά τους τα παιδιά δεν θα τα βγάλουν στον δρόμο» μάς λέει η Δανάη, νομική σύμβουλος.
Μια φορά την εβδομάδα οι θεραπευτές έχουν τη δική τους ομαδική ψυχοθεραπεία. «Μαζευόμαστε και κλαίμε», μου εξομολογείται σε κάποια στιγμή. Η ματαίωση είναι έντονο συναίσθημα, σε ένα έργο που μοιάζει σισύφειο. «Δεν ξέρω γιατί το διάλεξα αυτό που κάνω», μου λέει η Ελευθερία. «Μας μίλησε μια μέρα στο Πανεπιστήμιο η κ. Μυρτώ Λαιμού, από το Κέντρο Συμπαράστασης Παιδιού και Οικογένειας στον Κολωνό, δούλεψα εθελοντικά και κατάλαβα ότι θέλω να ασχοληθώ με τα παιδιά αυτά. Ισως επειδή τα παιδιά δεν τα αντιμετωπίζω σαν μικρά, αλλά σαν ίσους. Είναι κι αυτό το χαμόγελο που σου σκάνε, που δεν συγκρίνεται με τίποτα».
Πληροφορίες: www.arsis.gr (η ιστοσελίδα της ΑΡΣΙΣ, μέσα από την οποία μπορείτε να ενημερωθείτε ή να στηρίξετε εθελοντικά τις δράσεις για τα παιδιά. Υπάρχει ανάγκη για κοινωνικούς λειτουργούς – διερμηνείς από τα ρουμανικά και τα βουλγαρικά).
Της Αφροδίτης Τζιαντζή
Η «Εφ.Συν.» ακολούθησε τα παιδιά των δρόμων της Αθήνας και στηρίζει έναν άλλο αγώνα δρόμου, για χάρη των παιδιών, που πραγματοποιείται την Κυριακή στη Θεσσαλονίκη.
Tα βλέπετε καθημερινά. Σε ακριβούς πεζοδρόμους και γραφικά στενά, σε κεντρικές ή υποβαθμισμένες πλατείες, στα πεζοδρόμια και στους σταθμούς του μετρό, στα βαγόνια του ηλεκτρικού με φτηνά μουσικά όργανα και πλαστικά ποτηράκια για τα κέρματα, κουλουριασμένα στην αγκαλιά κάποιας γυναίκας, έξω από φούρνους ζητώντας φαγητό, σε εστιατόρια και καφέ πουλώντας χαρτομάντιλα. Είναι τα παιδιά που αναγκάστηκαν να μεγαλώσουν νωρίς, τα παιδιά που «εργάζονται», όπως περιγράφουν τα ίδια αυτό που κάνουν, έως και 12 ώρες καθημερινά
. Πιάνουν δουλειά στις 10.30 το πρωί και γυρίζουν στο σπίτι τους κατάκοπα μετά τις 11 το βράδυ, συχνά ασυνόδευτα, ευάλωτα σε διάφορες μορφές κακοποίησης. Είναι από βρέφη λίγων μηνών, μέχρι έφηβοι δεκάξι χρόνων. Αρκετά πηγαίνουν σχολείο αλλά σπάνια παρακολουθούν τακτικά τα μαθήματα και σχεδόν ποτέ δεν ολοκληρώνουν τη βασική εκπαίδευση. Κάποια είναι θύματα τράφικινγκ, συχνά μαζί με τις μητέρες τους. Τα περισσότερα τα βγάζουν στον δρόμο οι οικογένειές τους, θεωρώντας το σχεδόν φυσικό, ειδικά όταν και οι ίδιοι οι γονείς μεγάλωσαν με αυτό τον τρόπο.
Πριν νιώσετε οίκτο ή αποτροπιασμό για το «τι είδους γονείς είναι αυτοί που φέρονται έτσι στα παιδιά τους», πριν αναρωτηθείτε «τι κάνει το κράτος» (ομολογουμένως όχι και πολλά) πριν βάλετε το χέρι στην τσέπη ή στην περίπτωση που θεωρήσετε λύση την καταγγελία στην Αστυνομία, σκεφθείτε το ξανά. Κάτι στο οποίο συγκλίνουν οι φορείς που ασχολούνται με τα παιδιά του δρόμου είναι ότι οι καταγγελίες στην Αστυνομία πρέπει να είναι η τελευταία διαφυγή, αφού έχουν εξαντληθεί όλες οι άλλες προσπάθειες και αφού έχει βρεθεί από πριν μία λύση υποδοχής για το παιδί. Δεύτερον, με το να δίνετε χρήματα δεν βοηθάτε το παιδί, αλλά αθελά σας αναπαράγετε και ενθαρρύνετε την εκμετάλλευσή του.
Οπως μας πληροφορεί η κ. Σουλελέ, νομική σύμβουλος της ΑΡΣΙΣ, κοινωνικής οργάνωσης υποστήριξης νέων που ασχολείται με τα παιδιά του δρόμου από το 2002, μια καταγγελία στην Αστυνομία θα προκαλέσει μεγαλύτερα προβλήματα στα ίδια τα παιδιά: «Αφού συλλαμβάνονται, σε μια συνήθως τραυματική και ταπεινωτική εμπειρία, οδηγούνται στα κρατητήρια ανηλίκων και στον εισαγγελέα ανηλίκων εντός 24ωρου. Ο εισαγγελέας έχει την επιλογή είτε να απόσχει των καταγγελιών είτε να παραπέμψει το παιδί σε επιμελητή ανηλίκων είτε να ασκήσει δίωξη και να ορίσει δικάσιμο. Και στις τρεις περιπτώσεις το παιδί επιστρέφει στον δρόμο, αφού το παραλαμβάνει συνήθως κάποιος συγγενής (ο γονέας δεν εμφανίζεται για ευνόητους λόγους).
Οι δίκες στη συντριπτική τους πλειοψηφία πραγματοποιούνται ερήμην, μόλις ένα παιδί εμφανίστηκε σε δίκη για επαιτεία από το 2010», μας λέει. Το ίδιο συμβαίνει και με τους επιμελητές ανηλίκων, καθώς συχνά χάνονται τα ίχνη των παιδιών. Η κατάληξη σε ίδρυμα επίσης δεν είναι ιδανική, καθώς επέρχεται χωρισμός από το οικογενειακό περιβάλλον, κυρίως από τα αδέλφια με τα οποία τα παιδιά, συνήθως μέλη πολυμελών οικογενειών, είναι πολύ δεμένα. Γι” αυτό και η παραπομπή σε ξενώνες και δομές επιλέγονται σε περιπτώσεις υψηλής επικινδυνότητας, κακοποίησης ή τράφικινγκ. «Η καταγγελία και η σύλληψη σημαίνουν για το παιδί δυο-τρεις μέρες κοπιαστικής δουλειάς παραπάνω, για να πληρώσει το πρόστιμο», συμπληρώνει η Λένα, κοινωνική λειτουργός και συντονίστρια του προγράμματος της ΑΡΣΙΣ για παιδιά που βρίσκονται στον δρόμο.
Η Λένα, όπως και οι street workers της ΑΡΣΙΣ, δεν αναφέρουν τα πραγματικά τους ονόματα, ειδικά τα μικρά. «Αν κάποιο παιδί μάθει ότι γράφτηκε το όνομά μας στην εφημερίδα, δύσκολα θα μας εμπιστευθεί ξανά. Είναι μια σχέση εμπιστοσύνης που χτίζεται αργά και γκρεμίζεται εύκολα» μας λέει η νεαρή κοινωνιολόγος που δουλεύει στον δρόμο εδώ και δύο χρόνια – αυτήν ας την πούμε Ελευθερία. Μαζί τους στις εξορμήσεις η νομική σύμβουλος της ομάδας, επίσης street worker, τουλάχιστον άλλος ένας κοινωνιολόγος ή κοινωνικός λειτουργός, και συχνά εθελοντές. Δύο φορές την εβδομάδα, εδώ και έξι χρόνια, λειτουργεί σε συγκεκριμένο σημείο στην Αθήνα σταθμός δημιουργικής απασχόλησης για παιδιά που δουλεύουν στον δρόμο.
Για τα παιδιά, τα ομαδικά παιχνίδια, οι κατασκευές, η ζωγραφική είναι ένα σύντομο διάλειμμα από τη «δουλειά», που πρέπει να συνεχιστεί μέχρι να βγει το μεροκάματο – το οποίο ορίζεται από τον γονέα, συνήθως στα 30 ευρώ μίνιμουμ. Για τους ανθρώπους της ΑΡΣΙΣ είναι μια ευκαιρία να γνωριστούν με τα παιδιά, να τα βοηθήσουν, να ανοιχτούν και να μεταφέρουν κάποιο αίτημα ή ακόμα και να προσεγγίσουν τους γονείς τους. Επιπλέον, το παιχνίδι είναι μέσο διασύνδεσης με το σχολείο και επαφής με τη γνώση, μέσα από απλά βήματα, όπως το να γράψουν το όνομά τους σε μια ζωγραφιά, να μάθουν την ιστορία του τραγουδιού που έχουν μάθει να τραγουδάνε ή να παίζουν όλη μέρα, συνήθως με λάθος νότες σε ένα φτηνό έγχορδο ή ακορντεόν. Ζητούμενο είναι τα παιδιά να μην το αισθανθούν ως φιλανθρωπία, αλλά ως ένα μόνιμο σημείο αναφοράς με ανθρώπους που εμπιστεύονται.
Η καταγραφή του φαινομένου της παιδικής εργασίας, η διασύνδεση των παιδιών με υπηρεσίες (εκπαίδευσης, υγείας, ψυχοκοινωνικής στήριξης), η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού είναι τα τρία σκέλη του «Δικτύου Δράσης κατά της εκμετάλλευσης των παιδιών που εργάζονται στον δρόμο» της ΑΡΣΙΣ. Μολονότι η παιδική εργασία καταδικάζεται από τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του παιδιού, και η εξώθηση παιδιού σε επαιτεία τιμωρείται από τον νόμο (με κράτηση έως 6 μήνες και πρόστιμο έως 3.000 ευρώ), στην πραγματικότητα εκατοντάδες παιδιά «εργάζονται» καθημερινά, κυρίως επαιτώντας, είτε συντηρώντας τις οικογένειές τους είτε ως θύματα οργανωμένων κυκλωμάτων τράφικινγκ.
Οι street workers της ΑΡΣΙΣ κατέγραψαν τους τελευταίους τρεις μήνες του 2012 187 διαφορετικά παιδιά που επαιτούν στην ευρύτερη περιοχή του κέντρου της Αθήνας, με 60 από αυτά να εμφανίζονται πρώτη φορά. Υπολογίζουν ότι ανά πάσα στιγμή κάθε μέρα πάνω από 150 παιδιά βρίσκονται στους δρόμους της Αθήνας, ενώ ο συνολικός αριθμός υπολογίζεται ότι είναι διπλάσιος. «Υπάρχει μια σχετική υπεροχή των κοριτσιών στις ηλικίες 5-12, και μια υπεροχή των αγοριών στις ηλικίες 12-15», μας λένε.
Ως προς την καταγωγή, τα περισσότερα παιδιά-επαίτες στην Αθήνα είναι από τη Ρουμανία και δευτερευόντως από την Αλβανία, ενώ τον τελευταίο ενάμιση χρόνο έχουν εμφανιστεί παιδιά από ασιατικές χώρες, κυρίως παιδιά προσφύγων ή αιτούντων άσυλο. Υπάρχουν επίσης Ελληνες ρομά και μουσουλμανόπαιδες της Θράκης. Συνήθως πουλάνε μικροαντικείμενα ή παίζουν μουσική σε συνδυασμό με την απλή επαιτεία, ενώ όσο πιο μικρά είναι τόσο πιο σκληρά τα εκμεταλλεύονται: «Τα μικρά παιδιά στοχεύουν κατευθείαν στο συναίσθημα του περαστικού και βγάζουν μεγάλα μεροκάματα, γι” αυτό και ο γονέας θα εξαντλήσει τα όριά τους». «Μη δίνετε χρήματα», είναι η πάγια συμβουλή, «δώστε τους κάτι που θα χρησιμοποιήσουν τα ίδια, μαρκαδόρους, ένα μπλοκ ζωγραφικής ή κάτι φαγώσιμο».
«Παιχνίδι και σχολείο για τα παιδιά, δουλειά και χρήματα για τους μεγάλους», προτείνει η ΑΡΣΙΣ, ζητώντας αλλαγές στο νομικό πλαίσιο, ώστε τα παιδιά να μην αντιμετωπίζονται ποινικά, αλλά με ενίσχυση της κοινωνικής προστασίας.
……………………………………………………………………………………………………………………………..
Η 8χρονη Μελίνα και τα άλλα παιδιά
Για να βγούμε στον δρόμο με τους street workers, υπάρχουν αυστηροί κανόνες: Οχι φωτογραφική μηχανή, ακολουθούμε διακριτικά από απόσταση. Λίγο πιο κάτω από την Ακρόπολη πλησιάζουν τη Μελίνα. Είναι οχτώ χρόνων αλλά μοιάζει μικρότερη. Το τσαντάκι με τα χαρτομάντιλα είναι μέρος της στολής εργασίας, τα μαλλάκια χτενισμένα σε όμορφες πλεξούδες. Πιο κάτω δύο γυναίκες, μητέρα και θεία της Μελίνας, καθώς και πολλά από τα αδέλφια και τα ξαδέλφια της «δουλεύουν» επίσης. Αργότερα θα δούμε τον Γιώργο με το μπουζούκι, τη Μαρία, που πλησιάζει τα 14 και ντρέπεται πια να βγαίνει στον δρόμο και έχει κάτι να μοιραστεί με την Ελευθερία. Είναι καλή μαθήτρια, πανέξυπνη, προσπαθούν να πείσουν την οικογένεια να σταματήσει να τη βγάζει στον δρόμο. «Θα τη στηρίξουμε με ενισχυτική διδασκαλία, τους λέμε ότι θα έχουν ένα παιδί που θα πάει πανεπιστήμιο, θα τους κάνει περήφανους. Τα άλλα δύο αδέλφια “δουλεύουν”». Ο φόβος της Αστυνομίας ή του γονέα που παρακολουθεί, κάνει τα παιδιά συγκρατημένα, οι κουβέντες τους λιγοστές.
Οσο πλησιάζουμε στο Σύνταγμα τα πρόσωπα αλλάζουν, οι περιοχές είναι μοιρασμένες ανά εθνικότητα. Στο κέντρο υπερτερούν οι Ρουμάνοι, που έρχονται συχνά και ολόκληρες οικογένειες με σκοπό την επαιτεία. «Είναι πολύ δύσκολο να βγει ένα παιδί από τον δρόμο. Θεωρούμε κέρδος αν καταφέρουμε έστω να δουλεύει λιγότερο, υπό σχετικά καλύτερες συνθήκες ή να πάει σχολείο. Αν και δουλεύουν τόσο σκληρά, που είναι αδύνατον να παρακολουθούν τα μαθήματα. Ξέρουμε όμως περιπτώσεις παιδιών που, μεγαλώνοντας, έγιναν γονείς και αποφάσισαν ότι τα δικά τους τα παιδιά δεν θα τα βγάλουν στον δρόμο» μάς λέει η Δανάη, νομική σύμβουλος.
Μια φορά την εβδομάδα οι θεραπευτές έχουν τη δική τους ομαδική ψυχοθεραπεία. «Μαζευόμαστε και κλαίμε», μου εξομολογείται σε κάποια στιγμή. Η ματαίωση είναι έντονο συναίσθημα, σε ένα έργο που μοιάζει σισύφειο. «Δεν ξέρω γιατί το διάλεξα αυτό που κάνω», μου λέει η Ελευθερία. «Μας μίλησε μια μέρα στο Πανεπιστήμιο η κ. Μυρτώ Λαιμού, από το Κέντρο Συμπαράστασης Παιδιού και Οικογένειας στον Κολωνό, δούλεψα εθελοντικά και κατάλαβα ότι θέλω να ασχοληθώ με τα παιδιά αυτά. Ισως επειδή τα παιδιά δεν τα αντιμετωπίζω σαν μικρά, αλλά σαν ίσους. Είναι κι αυτό το χαμόγελο που σου σκάνε, που δεν συγκρίνεται με τίποτα».
Πληροφορίες: www.arsis.gr (η ιστοσελίδα της ΑΡΣΙΣ, μέσα από την οποία μπορείτε να ενημερωθείτε ή να στηρίξετε εθελοντικά τις δράσεις για τα παιδιά. Υπάρχει ανάγκη για κοινωνικούς λειτουργούς – διερμηνείς από τα ρουμανικά και τα βουλγαρικά).
Της Αφροδίτης Τζιαντζή